« Portail:Société » : différence entre les versions

Accès au projet et à son bistro :
Le projet « Société » lié à ce portail
Bistro du projet « Société » lié à ce portail
Une page de Wikipédia, l'encyclopédie libre.
Navigation interactive dans l’historique
← Modification précédenteModification suivante →
Contenu supprimé Contenu ajouté
VisuelWikicode
Aucun résumé des modifications
passages complètement HS
Balise : Révocation manuelle
(46 versions intermédiaires par 24 utilisateurs non affichées)
Ligne 1 : Ligne 1 :
{{son projet}}{{son bistro}}<indicator name="description-icones">'''''Accès au projet et à son bistro''''' : </indicator>
<big>''''''Nguurndam Malal''''''</big>
{{Portail:Société/Présentation}}
<div style="display:flex; flex-direction: row; flex-wrap: wrap">
<!-- =============== lumiere sur =============== -->
{{Boîte colorée
| titre = Lumière sur…
| titre-couleur-fond = #fef6e7
| icone = Searchtool.svg
| style = flex: 2 1 25em;
| contenu = {{Wikipédia:Sélection/Société}}
| lien =
}}


<div style="display: flex; flex-direction: column; flex: 2 3 15em;"><!-- ============== COLONNE DE DROITE =============== -->
<!-- =============== Images =============== -->
{{Boîte colorée
| titre = Sélection d'images
| titre-couleur-fond = #fef6e7
| icone = Nuvola camera.svg
| style = flex: 1 2 15;
| contenu = {{Portail:Société/Image du jour}}
| lien =
}}
<!-- =============== Images 2 =============== -->
{{Boîte colorée
| titre = Sélection d'images 2
| titre-couleur-fond = #fef6e7
| icone = Nuvola camera.svg
| style = flex: 1 2 15;
| contenu = {{Portail:culture/Image du mois}}
| lien =
}}
</div>
</div>
{{clr}}


<!-- =============== Tableau général =============== -->
M.A.M.W.1997
{{Boîte colorée
| titre = Tableau général
| titre-couleur-fond = #fef6e7
| icone = Circle-icons-document.svg
| style = flex: 1 1 auto;
| contenu = {{Portail:Société/Tableau général}}
| lien = Portail:Société/Tableau général
}}


<!-- =============== Thématique société =============== -->
{{Boîte colorée
Ngardiindi :
| titre = Portails de la thématique société
| titre-couleur-fond = #fef6e7
| icone = Social_sciences.svg
| style = flex: 1 1 auto;
| contenu = {{Portail:Accueil/Société}}
}}


<!-- =============== Sous portails =============== -->
Musiɗɓe tedduɓe janngooɓe Pulaar walla Fulfulde ,
{{Boîte colorée
njaɓɓoɗee salminaango am teddungo fayde e mon ,
| titre = Portails concernant la société
sabaabu deftere men nde noon ko ngam yeewtirde kala jooɗnde haa gooto fof annda Aduna ina heewi wutteeji .
| titre-couleur-fond = #fef6e7
Ko nde tinndinoore , famminoore ngonka neɗɗo tampuɗo e yonta mum , tawi nde wonnoo Aduna anndottaako ndeke oon ina wontoyaa jaarga mawɗo ganndoyteeɗo naŋtiiɗo e Aada tawi huytaani koyndam .
| icone = Logo portail wikipédia.svg
Oon gorko wiyetee ko Malal , o reentinanooma resde sabu
| style = flex: 1 1 auto;
yowre nde o waɗdunoo e Ceerno makko ,
| contenu = {{Portail:Société/Sous-portails}}
ndeen yowre fiɓi Malal resaani haa ɗo nde yowtii .
| lien =
So en njanngii deftere nde ma en paam hol_ko waɗnoo ndeen yowre ( Aadi), so tawii ko nde ɓural walla ko ustaare e Malal ? .
}}
Ma on nganndu kadi ko o dañi e ɓesngu , suddiiɓe , sehilaaɓe e hol mette ɗe o heɓi e nder nguurndam makko…
So faamuya heɓaama e mayre hay haalooɓe mbonka e moƴɗa fof janngoowo ina foti ɓe anndude .
Musidɓe tedduɓe janngooɓe newuya e ganngal ñaagaama nde Geno loowata e nder mon mbele ɓamtaare ina dañee e saanga nde njannguɗon e mayre , sabu ko nde janngirde duɗal e yeewtirde nokku kala ,
ngati faayiida konnguɗi mayre hollirii yiyannde goonga e nder Renndooji men Jawtuɗi , Gonaaɗi e Garooji fof .


{{Pied de portail}}


__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
Njettoor Binnduɗo (Ballifiiɗo) Fayde e Pelle Ɓamtooje Pulaar (Fulfulde) e Nder Winndere he :
{{DEFAULTSORT:Societe}}

[[Catégorie:Portail:Société| ]]
Njettoor keeriiɗo fayde e Fedde Ɓamtoore Pulaar Muritani e Senegaal sabu ko kamɓe ngemmbinoo feran’de en laawol e nder caɗeele muusɗe , wiɗtooji e eɓɓooji haa gite men ndañi yiyde bolol , hakkiillaaji men ɓuli waawde winndude ɓamtaare ɗemngal meeɗen neeniwal Pulaar maa Fulfulde , ngati pulaar ine heewi wiyde “yo neɗɗo yettu Allah , yettora sabaabu” en njettii sabaabu maɓɓe e
[[Catégorie:Page de portail ou de projet thématique|{{PAGENAME}}]]
jaati .
[[Catégorie:Société|ΔPortail]]
En njettorii Fedde Pinal e Ngootaagu to Liberwiil (Gabon) ,
Catal Poor-Santi wuro laamorgo fagguduyankeewo Gabon ,
Fedde Hoodere Pinal to Dowlaaji Dentuɗi Amerik ,
Kawtal Fulfulde to Waala Fenndoo (Farayse)
e denndaangal ɓiɗɗo pullo to o waawi won’de e jookli Baaba Aadama he ,
en njejjitaa ngenndiyankeeɓe leñol haa teeŋti noon e sagataaɓe maggol diisnondiraaɓe ,
ina jeyaa ɓeen : Abuu Aan lollirɗo Tijjaani Aan to Haalirde ngenndiyankoore Senegaal ,Njaay Saydu Aamadu toJuude e Jiinga,Ibiraahima Moktaar to Waalalde , Usumaan Jah to Foonde jeeri ,
Saydu Aali Njaay to Juude_jaaɓi , Abdullaahi Mbow to Juude_jaaɓi ,
Aamadu Aamel Njaay to Juude_jaaɓi , Muusaa Abdullaay Sih to Juude_jaaɓi ,
Yero Dooro Jallo gonnooɗo hoyreejo Fedde Ɓamtoore Pulaar Senegaal (FƁP), Sammba Ñaan Seeno Paalel , Aamdu Abuu jeŋ to Juude_jaaɓi ,
Ƴamaaɗo am Kadeyjata Nget to Juude_jaaɓi ,
gorgol am Aminata Kolle Jallo to Haaƴre_ Mbaara ,
Njaay Saydu Yero to Juude_jaaɓi ,
Aamadu Njaay ganndiraaɗo konkorda Njaay to Juude_jaaɓi ,
Ibarahiima Mammadu Lih Mbahe , Sammba Jallo siiñtaan G ,
Abuu Mbeñiga Aañam Godo e Haaruna Kan to Godo…


Haalooɓe pulaar mbiyi : “so neɗɗo yettaani sabaabu yettaa Allah ” enen en njettii musiɗɗo men Mammadu Saalif Mbaay to Neere Waalo (RIM) Hoyreejo Galle Haute Technologie Mondiale ɗo e Port-Gentil wuro laamorgo fagguduyankeewo leydi Gabon , so en kaalii tuubakoore mbiyen Capitale Economique ,
ko kanko weeɗi (totti) en ordinatoor tappiraaɗo nde deftere wiyeteende Nguurndam Malal .





So en limtii
yuurniiɓe Deftere nde, janngi miijo ngo kadi kaali heen yiyannde mumen , eɗen mbaawi wiyde : Aamadu Aamel Njaay to Juude, kaawiraaɗo men Yero Dooro Jallo to Lummbal Sammba Abdul , Babbaa Dem to Ndulumaaji Demɓe, Porofoseer (professeur ) Aamadu Ba to Boynaaji , Ibiraahiima Mammadu lih Mbahe , Sammba Tuure ɓurɗo anndireede Gorel Tuure to ƴella , ena heewi joom faayidaaji woɗɓe humpitiiɓe deftere men e waktu daɓɓo jottondiral ,
tawi haajuuji ndokkaani ɓeen janngude nde haa laaɓa soko tan , ɓeen pawii e mayre gite mumen seeɗa : Kaawiraaɗo men Baaba Maal(6/9/2002)LBV Gabon , Mbasu ñaŋ e Muusaa Abdullaay Ngiraa Sih , kadi en njeewtidii faayiida mayre e mawniraaɗo men Kaalidu Aamadu Jah Jaayndiyanke RTS sabu jokkondiral Kattante leñol Abuu Joop , Oumar Barkatu Baal jaayndiyanke ,
ndeke noon fotde men ko teddinirde kamɓe fof .




_ Ndeen woodiino neɗɗo gorko boɗeejo belɗo yiyde e nder renndo fulɓe , noddirteeɗo Malal ,
miijotonooɗo waɗde Ñalaaɗe e nder nguurndam mum , jiɗnooɗo won’de , ɗaminooɗo tineede, anndireede peewal e nder renndo ngo wuuri ngo , jaakorinooɗo ardaade Pelle Gure e Dente , koolinooɗo ngonka mum e fannuuji kala ,
omo yaha , omo liiƴoo , omo summba , omo sajoo ,
joom yimɓe jiidaaɗo enɗam ,
dewol e gorol makko fof haa heewi ɓesnuɓe ,
Aduna e mbaydi muuɗum ena daasoo ,
ndeke duuɓii keewii tawi kanko hay huunde tawo
o waɗaani , firtaani , firaani , ɗo gootel omo rippa (heddii) haa giƴiiko en fof ngasnidi waɗde koɗanɗe ,
tawi kanko so wonaa duuɓi o hebbinaani .
E ɗaminaare makko hono sikkirnoo kulol joltii kono e heen omo sabbii , soko hankadi o mawnii , o ɓawlitii sabu tampere e yoolaade e miijo ko arataa .
O wontii jurminiiɗo , junnginiiɗo o anndaa, omo tiiɗnikinoo,
omo softikinoo kono ŋari hankadi o waasii ngam mette duumiiɗe e baasal ,
ɓernde makko ne tiiɗi , miijooji makko ne nguuri , ndeke o anndaa sabu duuɓi terɗe makko paatiima hankadi !.
So omo yaha o ruudat, ŋooɗeende heewi e jokkorɗe makko ,
ko o girbii fu nde o heɓata ɗuum ko njomngu tawaa ,
waɗi noon ko o haaraani , o deeƴaani kadi o fooftaani .
E hoyre makko miijooji tunndii ,
tee alaa fof ɗo o naataani ,
o lewii o lewtii , o remii o remtii , o sammii dow e les hay batte o heɓaani ko ina fooftina mo .
Waɗi ñalawma gooto o felliti haalan’de hoyre makko goonga sabu ngonka makko fuɗɗiima faaynude ,
omo nodditoo , omo innitoo kadi omo jaabtoo nde tawnoo ko hoyre makko o haaldata .
O naati kanko gooto nder suudu o uddi baafal ,
kono o sokaani ,
o jooɗii e dow leeso , omo forti koyngal nanal ,omo darni ñaamal ngal hofru mayru ,
omo haalda ɓernde e saɓɓitaade caɗeele makko , hojom e hojom fof o yiila hoyre haa juuti ,
o ŋati feɗeendu makko joofordu o ficci gite makko mbeddii warwar goyɗi (gonɗi) ,
ɗoon tan hankadi o felliti wiyde o waasii kala ko o ɗaminonoo : otooji moƴɗi , galleeji lobbi , kaalis keewɗo , koltu keewngu , dokkal banndiraaɓe rewɓe e nawliigu mbelngu ,fof o siftori e miijo kadi o ƴeewi ɗo o yahrata e duuɓi hanti o felliti wiyde o waawataa ɗuum dañde .
Malal ina anndi ko moofti e pinal e ko saawi e cuusal ko
so tawiino Allah rokkiino mo ngalu o wonatnoo ko joom geɗal e wuro ngo .
E fotde caɗeele makko hono o woniri e nder suudu makko
omo woytoo , omo simmitoo , ndeke o anndaa sawto daande makko yaltii dow haa yimɓe wonɓe boowal fof nanii uumaali e caɓɓitaali makko .
Ndeen o ɓooyii nder suudu to o tinaani ,
o jooɗtoraaki kisa haa giɗo goƴaaɗo mo ,
baaba mum tokara makko udditi baafal ngal darii e hakkunde suudu ndu tiimi e makko ;
oon noon jogii ko sukaaɓe ɗiɗo debbo e gorko ɓeen ngoni Malal e Malaaɗo .
Ndeen baaba mum sukaaɓe ɓe tiimii e makko ko juuti ,
o woni hankadi e nantin’de miijo makko dow , ɗoon tan gite baaba mum tokara makko mbeddii gonɗi (goyɗi) ngam yurmaade mo , tawi hanti omo turii ɗoon ɗo o forti koyngal nanal ,
omo darni ñaamal ngal , omo ñippi gite e ndaɗɗudi makko (mbertateeri).
Ɗoon tan baaba mum tokara makko noddi mo daande leefnde e yurminiinde e Malal , e Malal…
o giddi, o darii dow ɓe kuccondiri ,
baaba mum tokara makko wiyi mo : hol_ko ngonduɗaa ,
mbele aɗa selli dey Malal ? .
O jaabtii : mboɗo selli kay mbiɗo sikki ko tampere tan ngonndu mi sabu gila Allah weeti ko e golle ngon mi .
Ndeysaan ! oon nde wonnoo ina yurmii mo e tee ina horsino mo sanne , wiyi mo haade wonii ko noon jooɗo njeewten ,
kono noon oon ina yananaa ko mette mehe tan njunngini mo .
Baaba mum tokara makko wiyi mo : aan aɗa anndi hannde en mawnii , duuɓi men ngoɗɗoyii ?.
Malal heɓɓitii wiyde : miin kay mbiɗo laaɓaa tigi en mawnii sabu pulaar wiyi : “neɗɗo yihrata hoyre mum tan ko giƴiraaɓe mum”
mbiɗo anndi
enen fof hannde
en ngoɗɗondiraani sifaa ,
ndeke hono ndaarirtumaa mi nih , ko noon kadi njihrataa mi e oon sifaa e tee wonaa wasanaade Allah heewɓe e men ɓesnii .
Baaba mum tokara makko moosi wiyi mo : haade wonii aɗa anndi ɗuum a waɗataa fehre hankadi naataa hoɗannde .
Malal heɓɓitii wiyi : hii ! wonaa mi anndaa kay walla mi yiɗaa resde kono dewgal am ko naamndii ko mi alaa ɗuum ,
sinno neɗɗo ko yiɗi fof ina heɓa ɗuum , hannde o ko rewɓe tato takkotonoo e sara am sabu nawliigu ina wonnoo e hakkille am no feewi kono hannde ko ñammin’de hoyre am ɓuri woƴde mi e haalde dewgal saka enndude ko wiyetetee nawliigu .
Giɗo o hucciti e makko wiyi mo : so a resii a ñaamat ,
so a resaani a ñaamat ; tawde tan aɗa lutti wuurde woodat no Joomiraaɗo waɗan’ ma ,
jooni mi yiɗaa fawtaneede hay daande wootere e haala am so wonaa eey , aɗa anndi ko en giƴiraaɓe tee kadi ko en sehilaaɓe hay gooto mi fotndaani ma ,
njiɗ mi ko kaalanaa mo njiɗɗaa resde ,
mi rokku ma ko ina fota ɓennin’de dewgal ngal e kala lewru maayndu mi tottu ma ko ina yona nguura galle ma haa timma .
Nde tawnoo ko o pellitɗo haalan’de hoyre makko goonga kadi omo anndi ko o daɗaaɗo to oon bannge ,
yiɗde makko ne heednoo e resde ko ɓooyi soko o hulii sabu basal makko ngal mawnude .
O felliti jaɓan’de Baaba mum tokara makko koongol ,
kono o fawti heen daande ngam won’de mo asliyanke “naŋtiiɗo”, o wiyi : mboɗo anndi jokkondiral hakkunde men ɓooyii wonaa hannde ngal fuɗɗii , kala mo anndaa sikkata ko enen njiidi neene e baaba ,
hakkunde men hannde nattii tan won’de cehilaagal mehal ko enɗam tigi ,
Yeru : baaba am e baaba ma meeɗaani seertude hay ñalawma gooto so wonaa maayde ,
fotde kala rewii hakkunde maɓɓe Sahre nde taam ina anndi ngonka hakkunde maɓɓe ,
baaba am noon wiynoo mi : addi musiɗɗaagal maɓɓe ko maam am gorko ,
ko oon nih inniraani , huunde fof ko ɓe mbaɗata hay sinno eɓe njahatnoo sorbooji walla lappol bawɗi ko tokara am tan gooto ɓe mbaynoto .
Goram omo jaŋtoo siimtude ko ɓenni , reftaade haala baaba makko fillantunoo mo ngam yiɗde yowitaade e martaba maamiraaɓe joginooɓe doole waɗnooɓe ñalaaɗe ,
nde wonnoo asliyankaagal ena mawni emakko ,
ndeke o yiɗi anndin’de baaba mum tokara makko tan ndeen e jamaanu jawtuɗo ko mawɓe makko keednoo e mbaawka , ndokkatnoo fotdeeji haa naatniiɗo baaba mum oon dewgal .
Kono nde tawnoo baaba mum tokara makko yiɗaa ɓe luurda , oon salii haala ka juuta hoto Malal haalde mbonka wooda ko bonni e cehilaagal maɓɓe .
Haɗaani noon nde wonnoo ko ɓe yontaaɓe suusɓe goonga , waawɓe konnguɗi yiytondirooɓe e njaŋtaaka ,
ko ɗuum waɗi baaba mum tokara makko jaabtii nantin’de mo goonga ,
muusi, muusaani ko waawi heen won’de fu o nanii .
Baaba mum tokara makko ɓami konngol wiyde : ko goonga mawɓe men alaa ko mbaɗdaani ,
teddule kala ndewii hakkunde maɓɓe , ko adii eɓe pewjatnoo huunde ko maa maamiraaɗo ma tawee , ɓe ndiisnoo fehre mum ,
ko oon holliti heen fof ko ɗuum tabitta ,
ɓe mbaɗdii ko heewi mbiɗo anndi a haalaani , enen noon hakkunde men diwii hankadi cehilaagal ,
en ngontii enɗam , jokkondiral men ɓuri tiiɗde e yooɗde ɗo e wuro ngo ,
soko mawɓe men ko jooni mbaɗtuɗen haalaneede musiɗɗaagal maɓɓe ,
faam noon ko keeri pecci gese , ceerndi galleeji , rokki moni kala fotde mum ,
gooto fof yo o anndu ɗo haaɗi mbele hurum ina waɗa sabu neɗɗo fu ina woodi ko wagginaa galle mumen kono neene baaba kaalataa ko jaasi e mumen .
Ndeen baaba mum tokara makko haalii ka tan ,
miijo makko dogi siiftorde ko addi fotde hakkunde maɓɓe nde sabaabu mayre hay so baaba makko meeɗiino siimtan’de mo ,
ina waawi ndeke wooda ko suuɗi heen ,
o yoomkinii seeɗa ɗoon e ngoon miijo ngo taƴondiraani ,
o heddii e yiɗde yamɗin’de ka e woppude ka ,
o ruttii e haala baaba mum tokara makko .
Malal wiyi : ena laaɓi a haalii goonga , hakkunde men kay diwii tigi cehilaagal , ngati gila to maɓɓe haa jooni , hankadi kay ko men wontii enɗam tigi ko goonga .




Gila dewgal haa nawliigu Malal : M.A.M.W 1997

Jooni dey ñaagii mi ko yo a anndu njiɗ mi ko nawlirde sabu so a yiyi gila ko ɓooyi mi resaani ko Aadi ɓamdaa mi ,
mi resataa so wonaa mi hooloo ko mi nawliroowo , ko rewɓe tato noon Ceerno am fodani mi .
Baaba mum Tokara makko wiyi mo : wonaa ceerno ma ina jaɓa ndesiraa goto_gooto ?,
Malal jaabtii : eey ,
Baaba mum tokara makko wiyi : haal jooni_jooni debbo mo nobɗaa ?
Tan o jooɗtii ferlaade e feewnitaade omo welka , ɗoon hanti ŋari yeeso makko ƴeri mbaydi kesiri , o wiyi : alaa fof gonɗo e nder ɓerndam ɗo e Hocceere so wonaa Malaaɗo .
Baaba mum Tokara makko weddii mo naamndal (naamnal) hol_mo woni Malaaɗo ?
Malal wiyi : hii ! Malaaɗo kay ko Malaaɗo ma woni Malaaɗo Njenngudi .
Oon wiyi mo : so tawii ko kanko mi rokkii ma , mi hoota jooni galle yiydude e hoyre am , mi haalana suddiiɓe am , mi rokka ɓe kala ko ine hebloree , mi huma dewgal hakkunde mon .
Noon woni ɓe paamondiri , Baaba mum Tokara makko haftii yaaɓande galle mum e diisnoyaade suddiiɓe mum ,
ko leelaani dewgal hakkunde maɓɓe humaa (…)
Sahre nde fof haawaa , gooto fof ina ɗemmira bannge…
woyyoo ko Malal ko , leelde resde haa resa ɓiɗɗo giƴiraaɓe mum ,
ndaw ko yurminii ,
o dey wiyataa sooyaani , gooto fof ina haala ko welaa e Malal .
Ndeen humaama gasii duwaawu rokkaama ,
dammbaama, dammbitaama, hujjaaji fof ndokkaama hankadi Malal huufi Jeewal mum “Malaaɗo”,
giƴiiko o wonti esiiko .
Allah resi ɓe , reeni ɓe e mbaawka hoddirooji hono naane e jooni haa ñalɗi fof keewi ,
tawi ko maɓɓe hankadi yejjitaama , debbo o ƴeɓti reedu… fotde lebbi timmi , noon Allah waɗi Malaaɗo jibini .
Funeeɓe ɗiɗo ndañaa ɓeen ngoni : Leelɗo e Njenngudi .
Ko inɗe leñol woni Aada Galle maɓɓe ndeke ɗuum waɗi Leelɗo ko tokara yumma mum Malal , goɗngel ngel ko Njenngudi tokara Baaba mum Malaaɗo .
Malal ne diwa ine doƴƴoo , ina hippoo ne maɓɓoo e makkon ,
kala ñalawma giɗo makko kadi giƴiraaɗo gontuɗo esiraaɗo makko ena huuɓna ko haaldunoo e makko , haa waɗi dumunna jaajɗo seesa o noddi Njenngudi yeewtitde e mum haala nawliigu ɗiɗaɓel .
O wiyi Njenngudi : mbiɗo anndi ko aan woni nder am e boowal am , jaraani ko mbiɗo ruttoo e limde golle ma sabu a hollii kam , kadi a waɗanii kam hay ko mi naamndaaki ma ,
ko Allah jogii njoɓdi yo o yoɓ , ñaagotoo mi tan ko yo Geno juut balɗe ma haa abada , kono faam hankadi yowre hakkunde am e Ceerno_am waɗtii haɗde mi ɗaanaade , sinno noon wonaa so nde waɗaaka woodat ko bonni e no Ceerno wiyrunoo nih mbiɗo wawi maayde walla ko boni heɓtoo mi heen , alaa dey to woni yaakaare so wonaa e ma ,
jooni kadi tiiɗno so tawii doole ndokkiima mballaa mi mboɗo yiɗi nawlirde .
Nde tawnoo Esiraaɗo makko ena jooɗtorinoo kaan haala , oon wiyi mo tan : ko eey waɗde haal hol debbo njiɗɗaa ?
Malal ine heppa wiyde : ko Kummba ɓinngel goggo Faati njiɗ mi .
Esiiko o wiyi :hii! nganndu mi tigi a yiɗii bannde hay so tawii mi anndaa asko hakkunde mon .
Malal laɓɓitini haala ka wiyde : ɗoon kay ina ɓallii haa ɓurti , sabu Yero baaba mum Kummba ko kaawu am ŋaddet ,
ko Saada Pural e Daado Pural njiidi neene e baaba gooto ,
ko nih tan foti walla mbiyaa Saada jibini Yero ,
Daado jibini neene am .
Baaba mum tokara makko wiyi mo : aan kay ndeke a waawa dañde ko ɓuri Kummba won’de banndiraaɗo sabu hakkunde mon ɓuri salndu e palal ngati palal ine ittee waasa faleede ,
jiidigal noon ko fiɓnde e tee taƴataa hay to laakara ,
jooni kay hanti mi nanii haala ma , so en ceertii ɗo mi yahat galle am , mi laartoyaa ko ina waawa yettinireede dewgal ngal .
Ɗoon esiiko haftii , loosani fayde galle mum ,
woni toon e fewjude ,haalonori ɓesngu , hoɗdiiɓe e koreeji mum , o renndini kaalis ko humiraa dewgal ngal ,
o darii heen darnde faayodinnde haa ellee ɓe ngonaa esondirɓe .
Ndeen Ñuumborde nde fuɗɗiima ñoheede e Sahre nde ,
gooto fof ina jalira bannge , wooda heen naamndiiɓe hol_ko baasɗo waɗata nawlirde hay gootal ngal tan ko fawre ! ,
woɗɓe mbiya Malal wonndi ko toowde kufne e waasde yurmaade hoyre mum ! ,
heddiiɓe mbiya hay gootel Malal ngel fan’daani tawo saka nawliigu mum .
Bawɗi gaɓɓule ne piya... ,
haala Malal ne haaalee , e ka jokki deƴƴaaka haa dewgal ngal humaa , Kummba hurtii , baaba mum tokara makko waɗi heen jawdi mum , yannge maɓɓe weli haa arnooɓe fof ceedtiima weltaare mumen e dillere magge mawnude
Ndeen gooto kala ruttiima cuuɗi mumen , Malal yehi mantoyde Njenngudi giɗo , giƴiraaɗo e esiraaɗo mum ,
Malal hucciti e makko ena wiya : so a woodaano hannde mi hoyatno , so a woodaano hannde gacce mbara mi ,
mi waawaa yoɓde ma , yo Allah teddine ko aldaa e ɓuutdi gila e aduna ma haa e laakara , yo Allah rokke juutde balɗe ha a mballoɗaa ko nafat ma .
Omo manta giɗo makko haala moƴɗa njurminiika ,
soko oon ne turii , ene ñippi gite mum e leydi ne salii gite maɓɓe laaɓda nay , sabu gacce e miijaade o ɗamininooɗo bateede , murtunooɗo , bewnooɗo e cukaagu calinooɗo yawaare , pooɗantonooɗo Aada ,
ɗoon ɗo o turii kanko Njenngudi e miijo ngo taƴondiraani faa hakkille makko jiggii won’de so tawii o adiima maayde ,
caggal makko Malal jogori wontude ko cooloo walla ñaagotooɗo .
Malal hankadi , ina manta tan , ina ŋeña reggondirde konnguɗi cañiiɗi , haala njettoor esiraaɗo mum .
Ndeen mantugol makko ngol juutii , Njenngudi yiɗi anndude so tawii aduna weetdi e makko ,
ko nih woni oon fiyi mo naamndal wiyde : aay Malal kiba , haade wonii ko aan ɓurnoo ɓadaade mawɓe ,
e tee ko heewi a wuurdii e baaba ma , waasata tawa won ko nanɗaa omo haala e galleeji men ɗi ?.
Ko goonga Malal ina anndi heen ko heewi kono hankadi o hulii haalde ,
sabu ɓe meeɗiino ɗeɓde luurdude e haala wayka nih ,kono nde tawnoo ŋari yeeso in holla mette cuuɗiiɗe ,
ko ɗuum waɗi ɗoon tan yeeso Malal fuɗɗii waylaade ,
o feɗɗiti jaleeɗe ha o nanndi e mo mettinaani ,
o fawi junngo makko nano e tiinde , o moomi faarnirde ngo dow hoyre ,
o jaabtii: ah ! , miin dey baaba am wiynoo mi tan ko galleeji men ɗi ɓooydii .
Baaba mum Tokara makko heɓɓitii wiyde : tan !,
Malal wiyi kadi : hii ! ko ngol konngol dey keewnoo mi nan’de omo jaŋtoo .
Njenngudi anndi hankadi Aduna ɓeydiima findin’de mo ,
wonaa hanti ko tokara ɓiyiiko welaa fof haala .
Ko noon woni , ɗoon ɗo ɓe kuccondiri ,
Njenngudi wiyi: hay enen kay tiiɗnondiren mbete hakkunde men ne yooɗa mbesnguuji ɗi .
Malal haftii, darii wiyde : mi hootii cuuɗi amen ,
Njenngudi wiyi mo fad kam mi sammu ma koyɗe seeɗa .
Ndeen o duusii mo ha o artii , ɓe keddii hono ɓe nguurdunoo , ɓe ngonndi ko juuti ,
lewru maayndu kala giƴiiko waɗa ko wiynoo mo ,
Malal ine darnanaa nguura galle , eɓe laadodoo e sahaa maɓɓe,
Sahre nde fof ina yetta esiraaɗo o , sabu ballal mum tiiɗngal teeŋtungal e nder galle Malal .
Ɓe ngoori noon haa timmal duuɓi e lebbi seeɗa ,
tan lemmbel makko funii , fonodii e yumma mum Njenngudi Tokosel ,
ko leelaani o yehi habroyde sehil makko Njenngudi won’de hanti suddiiɓe ɓe ceertii e Teddeendi , e tee ɓe puniima ,
ɗoon oon jali weltii heen , jaabtii wiyde : eey mi nanii haa ɓooya mi ara galle mon salmin’de ɓe .
Noon woni kisa oon nde ummii salminoyde ɓe addanori debbo fof dammuwol , haa nde Innde dawi ɗi kirsaa suka heen fof rokkaa innde mum .
Sahre nde ɓeydii haalde tiiɗnaare Njenngudi sabu fotde mum
mawnde nde waɗanta Malal .
Ɓiɓɓe ɗiɗo lemmbel ɓe , heen gootel inniraa ko gorgol mum jeewo galle o ,
ngela inniraa ko baaba mum Njenngudi mawɗo .
Ɗiɗon jeewo kon kadi , gorel ngel inniraa baaba mum Kummba ngela rokkaa ko innde Sahre maɓɓe nde ,
ɓe koɗi ɗoon ko e nokku laaɓtuɗo keewɗo kaaƴe ,
hoɗnoo ɗoon ko Debbo Jinne joom ŋari biyeteeɗo Hocceere ,
ko ngam jibineede mo gila e fergo adanngo Sahre nde tagi diiwaan o innitorii innde makko Hocceere nde .
Ko nih woni o ɓesni ,tokaraaɓe keewi ,
hankadi ɓe ɓeydii wontude enɗam ngootam ,
so wonaa ko ɓeydii tiiɗde alaa fof ko yolbi hakkunde maɓɓe.
O jooɗtii kanko Malal durnude miijo e ko Ceerno makko haalnoo ,
o woni e wiyde : miin Malal , miin dey nguurndam am aayiima ,
ngati ko mbiyanoo mi fof , alaa heen ko woodi ,
ɓe seerenɓe jooni ko nattuɓe yiyde Mbirniindi walla ko miin Malal waasi hawrude e ceerno mum, mi wiyanooma ɓesngu am heewat ,
kadi ko mi tineteeɗo , naneteeɗo , hay jawdi mi wiyanooma ko mi jaarga ,
soko so wonaa ɓesngu ko heddii mi suwaa tawo yiyde ,
hay ɓesngu ngu nih boom ko jooni ari e baawɗe Allah ,
hannde alaa fof ko ɓe nafata mi e ɗo njahrat mi e duuɓi ɗo ,
jooni kay yowre am e Ceerno nde timmii pat ,
sabu ko kanko wiynoo mi rewɓe tato e tee so mi maayaani so tawii Allah jaɓii ɓe timmat ,
tawde Njenngudi ina wuuri .
Yo Geno hisnu mo , hisna gooto kala e amen ,
adda cellal njamndi , diwna sukaaɓe am haa mbaɗta yoɓde ñamlaande ,
hay sinno wonaa hannnde nde yonti fof yo Geno waɗ ,
ngati fulɓe mbiyi : “ñamlel ko joɓel ,
mo yoɓaani e aduna fu oon yoɓoyta laakara ”.
Hankadi ko noon tan e hono noon ɓe mooftii e nder jammaagu e subakaaji haa woni sahtu timmuɗo ,
kadi Malal waɗi no waɗnoo : o yehi to sehil makko , esiraaɗo, tokara Njenngudi makko woytaade .
O hucciti e oon , o woni e jaŋtaade , o wiyi : aɗa anndi nder am e boowal am , aɗa woowti boneeji am , aɗa safti yiyde mi ,
gila hanki faa jooni ko aan ,
mi meeɗii kadi siimtan’de ma Aadi hakkunde am e ceerno am , mbiɗo anndi a yejjitaani ,
kono ittataa mi siftin’ ma Nawliigu am tataɓel waɗtii haɗde mi ɗaanaade .
Ɗoon noon ko adii nde Njenngudi jaabtotoo ,
miijo woɗngo sori , Njenngudi jaldi ɓernde , jaaborii mo miijannde wiyi : hol_ko haɗnoo Ceerno ma rokkude ma ko aɗa nawlirira ! ;
Kono ko e miijo tan haaɗi .
Njenngudi heɗii mo ha o joofni konngol , wiyi mo : haal mo njiɗɗaa ? ,
Malal jaabtii wiyde : ko Kadijaa njiɗ mi .
Ndeen o innii innde Kadiija tan ,
Njenngudi giddi , sikkitii kadi naamnditii wiyde hol Kadiija ?
Malal jaabtii : Kadiija gooto ganndaaɗo kay ko Kadiija Malik tan .
Njenngudi dimmini hoyre ko adii jaabtaade , ruttii e miijtaade won’de Malal dey ɓilii toowngal ngal waawanaa yeeƴtaade .
Ɗoon Njenngudi wiyi : eey haa hiira mi ƴeewa yahde galle maɓɓe kono Malal wonaa aɗa ƴeewtindii no feewi ,
Kadiija dey weeɓaani girbaade , ko o jiɗaaɗo yimɓe ,
ko o korsuɗo e galle baaba makko , ko haalata Kadiija e wuro ngo ne heewi semmbe ,
mehre joƴƴinaani ɗoon Kadiija sabu giƴiraaɓe makko fof ndesaama haa heddii kanko , waɗi noon ko wonaa neɗɗo fu ɓe njiyata , ko ɓe jogiiɓe jotondiraaɓe kono mi yahat toon ,
anndu noon koyɗe am ne teddi yahde galle maɓɓe dey .
Nde wonnoo noon Njenngudi e woɗɓe yontaaɓe wuro ngo kala ne kulnoo ngemmbanaade Kadiija ngam sikkudi o weeɓataa heɓde , gooto heen fof ena miijo doole mum mbaawanaa Kadiija , eɓe mbaɗda e koye maɓɓe haa ɓooya , yontaani eɓe peewnitoo ko gasataa...
kono Malal wonndaaka haa juuta hay so mbuuɗu alaa .
Malal wiyi : eey giɗo tiiɗno ko miin nel ma , so a dañii walla a dañaani ko gacce am ,
so tawii laaɓi ko yiɗde am kaalmi , hannde alaa mo ndaarat mi e Hocceere so wonaa kanko .
Njenngudi jaabtii : eey ko noon en njahat toon .
Eno wayaa wonir ,i
leelaani Njenngudi yehi galle baaba mum Kadiija ,
ndeen o haalii nelal Malal , ɓeen mbeltii heen hay Kadiija noddaa ndeke ellee
ko kañum kadi ɓuri yiɗde ,
noon woni ɓe paamondiri .
Njenngudi haftii jaggude bolol fayde galle Malal ,
hanti Njenngudi ne yaha hoyre mum ne tunndi miijooji hono yimɓe sahre Hocceere fof ndonkiri cuusal runngaade Kadiija ,
Malal gooto ara tamboo mo , eskey so goonga Malal dañii debbo ,
omo loosi e laawol habroyde Malal kaan to galle mum .
Ndeen o yottiima galle Malal , ɓe calmoniri tedduno ,
ɗoon Malal wiyi : giɗo jooɗo !
Njenngudi heɓɓitii : alaa jooɗaade kay , ummo njehen nduusoraa mi .
Ɓe kaftii e fayde boowal , nde ɓe nduuñtitii seeɗa galle Malal tan Njenngudi jali , wiyori Malal ko goonga ko en esiraaɓe soko anndu ko en giƴiraaɓe ,
So mi welaama jooni mi iwra bannge giƴiraagal…
Malal telɓini motawi o gasnaani haalde e wiyde : eey wonaa sabu ko en giƴiraaɓe tan mbaɗtaa ƴamal e hoyre ma .
Njenngudi jaabtii : hay oon bannge so mi anndiino mbiɗo heɓa ko haala am njogornoo mi yettin’de soko laare eɓe mbeltii heen , ellee ko aan ɓe padnoo ,
ɗo kay giƴi am a dañii debbo donngal kisal ,
hannkadi ɗo e ɓaawo janngo mi waɗat fehre dewgal mon ɓenna ,
noon woni Malal heɓi kaabaaru mum belɗo so sdañde ko yiɗnoo ,
ɗoon Njenngudi rokki mi hoolaare e ñalgu ndaɓɓo ɓennin’de dewgal hakkunde makko e Kadiija .
Njalgu dottaa , fotɓe tin’de e nder Sahre nde kadi tintinaa .
Ñaama kaala e ñaama kala en fu njooɗtorii oon ñalawma garoowo .
Ɗoon kadi Sahre nde ɓeydii ɓamtude haala ,
gooto fof ina wiya hol_ko Malal waɗdata e nawliigu , saka roondaade tato , mbete o ƴeewtotaako baasal makko ngal .
Kadiija noon ɓuri suddiiɓe makko fof moƴƴude ŋari e yonteede ,
e tee hay sinno wonaa to bannge ŋari Kadiija ko debbo nantuɗo innde mum no feewi , kadi ina hawraa kala nde baaba makko yiɗi rokkude ñaama kaala en ko e junngo makko rewnata ,
ko ɗuum waɗi o yimaa haa innde makko yalti keeri Sahre maɓɓe .
Nde Kadiija jibinaa nde , e oon sahtu hawri ko e dañal e Naange hoyre Maalik ,
awluɓe , wammbaaɓe, seerenɓe e woɗɓe moƴƴuɓe fof ne njotondiri e Maalik baaba mum Kadiija ,
hay nde ñalli Innde kadiija , bammbaaɗo mawɗo sehil Maalik ena wiyee Sira , baawɗo hoɗde , belɗo segene , baawɗo mantude moƴƴuɓe ena tawtoraa ,
ko kanko Sira Bammbaaɗo hettani Kadiija ngol ɗo jimol garawol :
Hayyoo belaa !
Hayyoo ko ɓuri kaŋŋe e kaalis !
Nawdetaake e jawdi aduna !
Ko belaa mo yeeyetaake , luɓetaake !
Belaa mawɗo coklaaɗo !
Mo yoɓretaake ñamlaande !
Oon belaa woni Kadiija bewɗo
Maalik gooto Neene Pennda !
Allah dey ina waawi nguuraa !
Kisaa ndawaa kolangal so yontii !
Kolaaɗe mon Beelel Koyle !
Lewe e Keeɗee !
haa Caski e nder ngesa mon laamorba !
Kadiija mi nanii ma !
Kadiija mi yiɗii ma !
Bewɗo mo ñawlaani !
Kecco mo ñanngaani !.
Ndeke noon so tawii en keɗiima , en keɗtidiima ngol ɗo jimol , en tawat Kadiija ko korsuɗo , bewɗo gila galle baaba mum .
Kono ngalu joƴƴinaani debbo e nder galle baaba mum ,
won sikkunooɓe nih Kadiija jaɓataa resondirde e Malal sabu baasal mum ,
kono nde tawnoo ko o joom hakkille o hollitii Sahre nde ko dañal e baasal ngonndi ,
kadi yiɗnooɓe uurnaade hunuko makko ngam jeertin’de mo doŋkal Malal waawaa gasnude mojde nawliigu .
Kadiija wiyi ɓeen : kala kooloriiɗo dañal , janngo ne waawi tufde faandu yeloo fasɓe mum .
Yimɓe ina kaala ndeƴƴaani , dewgal ngal ne ñohee e Hocceere haa Njenngudi Gullal waɗi ko anndiranoo so huuɓnude aadi
hakkunde mum e Malal ,
o darii waɗde heen fotde makko haa ngal humaa ,
ndeen hanti Kadiija yahanaama addoyeede to galle baaba mum , Iiñco_iiñco heewi , dillere nde mawni no feewi ,
yimɓe nootii e sahre Hocceere haa ɓitti ,
gila galle Maalik haa galle Malal en e mbeddaaji ɗi kala a dañataa ɗo njawtuɗa sabu Dingire Sahre Hocceere fof ko pijirlooji , ñaañooji , taballeeji e buubaaji .
Hono wayaa woniri hanti Kadiija hurtiima .
Nde tawnoo noon baaba makko ko galo jontaaɗo ganndaaɗo seedtaama won’de yannge maɓɓe welii .
E nguun ñalngu Ceerno koolaaɗo joom ganndal ,
sehil baaba mum Kadiija ine tawtoranoo ngeen yannge ,
nde yahnoo haa yimɓe fof kooti , Ceerno o noddi Malal ,
o duwii yo Geno waɗ barke e maggal , o jaggi juuɗe Malal o ndaari ɗe ko juuti , o wiyi : aan dey Malal ma a dañ koyngal yeeso daɓɓal ko leelaani ,
tee so tawii a artii a yahat lappol juutngol , a heɓat e maggol ko heewi ,
kadi a wonat ganndaaɗo maa nantuɗo innde mum so Allah jaɓii , jooni noon ar wooda ko mbinndu mi tawde aduna deeƴaani mbete e ɗuum wonan’ma Faddunde bonɓe .
Malal heɓitii wiyde : Ceerno haaɗ tan e duwaawu ma ,
njahaa laawol ma so tawii aɗa jogii haaju hanti min ngoppitii ma ,
sabu miin Malal mi saftii nan’de hono ka haala ,
sinno aɗa anndunoo mi ko ngoɗka kaalantaa mi ,
ngati mi jaŋtanaama wayka nih laabi limti_limtinɗi ko wonaa hannde ,
e oon tuma ko mi kurka tokooso , mbiɗo yahra tan e duuɓi sappo pawɗi ,
soko hannde mbiɗo ŋati duuɓi capanɗe nay pawɗi lebbi seeɗa .
Jooni kay Ceerno Allah jaaraama , a jaaraama tawde a arii e keeewal ,
ñaagii mi tan ko yo Allah jaabo duwaawu kono kay hankadi wonaa winndaneede ena lootoo .
Ceerno o ƴeewi mo , yiyi e yeeso makko anndi o welaaka haala mum ka ,
ɗoon tan Ceerno haftii rokki mo junngo ,
ɓe mbaynondiri .
Ceerno wakkii beelnol mum fayti Sahre mumen .
Malal heɓi jombaajo mum “tataɓel ”, ko nih woni hankadi yowre Malal e Ceerno mum timmii .

Timmal Aadi hakkunde Malal e Ceerno Mum :

Ko goonga yowre nde timmii e hoddiro Allah ,
sabu Njenngudi yowre Malal yowtaama ,
Malal huuɓnii Aadi , heddii ko Ceerno kañum ne huuɓna Aadi mum e Malal .
Malal noon heɓii suddiiɓe tato kono tawi kine mum kaaɗii rok ,
o tampii , o leɓtii ma , mette fof Malal yiyri gite mum so wonaano Allah e Njenngudi Gullal o waɗtanno yelaade .
Ɓe Malal renndi ƴiiƴam dewol e gorol ɓe kala ina cemori ,
kono nde wonnoo ko Malal ɓuri kamɓe fof laaɓtude ,
eɓe mofi kiram kalasal galle baabaagu e ɓerɗe maɓɓe e faamde so tawii ɓe mballii mo ha o heɓii , ine waawi janngo hoodere makko nde wirna pooye maɓɓe ɗe .
Yanti heen kadi nde tawnoo ko e galleeji maɓɓe he lefol laamorgol ngol jooɗii , eɓe mbaɗtondiri gite , hay sinno tawii ɓe nganndaa Malal ina jogori bettude ɓe janngo .
Jooni hankadi Malal waɗii ko aadondiranoo , yowre timmii yowtiima e baawɗe Allah ,
soko fof haɗaani Njenngudi ina jokki addude ko addatnoo ,
alaa fu ko ŋakkiri Malal e nguura galle.
Ina ñalla , ina hiira , ina weeta ñalɗi Allah ina njokkondiri…. dumunnaaji ina ɓenna haa waɗi sahaa gooto e hoddiro Allah ,
eɓe kisi faa yonti daawal lebbi timmi tataɓel makko Kadiija funii , funodii e Kummba yumma mum Malaaɗo Tokosel ,
no naane e jooni tawi Malal darnii koyɗe yaaɓan’de to giɗo mum ngam tintin’de oon tataɓel e ɗiɗaɓel makko fof puniima .
Oon darii heen darnde yooɗnde , Innde heblaa , Sahre nde kadi ɓeydii dillude oljo_oljo e haalooɓe payka , gooto kala ine wowlira bannge tooñirde Malal joom suddiiɓe tato , rewɓe e worɓe fu ina lemsira bannge…
ɓe ena mbiya Malal dey hannde heewi sukaaɓe tawde rewɓe makko punoto tan , ɓeya ngona e limtude ko njeetato , alaa ko sappo , won heen potnda wiyde ellee ɓuri hay sappo , hankadi ɓe nattii yaneede no keewal maɓɓe foti .
Haala Hocceere taam wonti innde Malal , heddiiɓe mbiya hii hay sinno ko o tampuɗo baasɗo dey , o ɓurii giƴiiko en ɓesngu ,
denɗiraaɓe e fedde makko rewre mbiya no waawi wayde fof ; Malal kam nde wonnoo wonaa kañum ñamminta en njiyi waɗde o hulaani joowde galle haa heewa rewɓe e bookoƴɗe ( cukalon) , hankadi kala jooɗnde ko jeddi Malal mbaɗaa ginol golle .
Haala ina jokki deƴƴaaka haa Innde yonti , Malal inni sukaaɓe mum , o hetti inɗe maɓɓe , keccon yumma mum Malaaɗo Tokosel kon ko : Alasaan e Alhuseynu , ɓeya mbiyatee ko Sammba e Hammadi .
Ndeen hisii innde yawtii Malal heɓi to nder jeewru mum ,
kañum tan gooto , omo hamdinoo omo yetta Allah kadi omo ñaagoroo yo ɓesngu makko diw e dow jam .
Malal hankadi nattii jeyde hoyre mum , woƴaama mbootu mum hono ngu diwri e ɓamtaare nguura , yurmeende joli ha o waawaa ƴeewde cukalon kon ,
hankadi ko noon woni miijo makko hoɗi tan ko e makkon ,
o wonti njurumdeero naŋtiiɗo e hoddirooji Geno ,
o himmirani diine makko , waktu juulal fof o ŋakkataa ,
o heli belaaɗe ender welnere aduna ,
omo ɗaɓɓa dañal soko Geno hoddiraani tawo ,
o yiɗaa yowitaade e fawre goɗɗo kono ko ɗuum o taganaa ,
omo hersa yahde nder wuro ngam baasal , omo doga kala dental sabu waasde yooɓaade .
E ɗo o tolnii won’de doofeelo omo hula nih jooɗaade galle makko heen sahaaji , ngam hulde hoto mbootu makko woyde heege walla ɗomka tawee o alaanaaɓe hay fehre wootere .
O laatii hanti kaljuɗo , paayɗo , jasjanoowo , joom beelol owngol ,
ɗo o jooɗii kala o ronka feewnitaade , o woori noon ko juuti ,
haa waɗi sahaa gooto o miijtii ruttaade Sahre Ceerno makko ngam humpitde oon Aadi hakkunde maɓɓe timmii .
Ceerno makko noon wiyetee ko Ceerno Duunde , jeyaaɗo to nokku biyeteeɗo Kaaƴe Pawe .
Kono nde tawnoo Duunde ko ganndo mawɗo teskaaɗo ,
ko ɗuum waɗi innde wuro ngo nootitii hanti innde makko nde ,
ko sahre Ceerno tan nanatee ,
woɗɓe pawta heen wiyde : sahre Ceerno Duunde , innde Kaaƴe Pawe nde natti haaleede .
Ndeen hakkille Malal hootii hankadi e Ceerno mum ,
o noddi yeewtere suddiiɓe makko tato ɓe fof ,
o haalani ɓe won’de so tawii Allah haajii , omo jogii anniya yahde koyngal daɓɓal , o waajii ɓe e wasuyaaji moƴɗi ngam wallitoraade ɓe muñal , ɓe mbeltii heen , ɓe mbiyi mo no waawi siforaade fof toon hoto leel .
Malal heɓɓitii wiyde : so tawii Allah jaɓii mi yiɗaa leelde ,
sabu alaa ɗo ngoppu mi on , mi waɗat tan diifto ndogen mi yanta e laawol .
Ndeen o faamondirii e suddiiɓe makko , o yaaɓani galle Njenngudi giɗo , habroyde koyngal daɓɓal ngal o yanta , o ñaagii ɓeydaare hono Njenngudi tiiɗnorinoo e galle he hanki e hecci_hanki nih .
Njenngudi jaabtii wiyde : Malal so a yehii yo ɓernde ma deeƴ, so geno haajii ɓe ŋakketaake hay huunde , kono tan tiiɗno hoto leel ngati ko rewɓe mehɓe e cukalon ngoni e galle .
Oon itti ujunere mbuuɗu rokki Malal , yo o waɗ njooɓaari e laawol makko .
Hakkunde Hocceere e Sahre Ceerno Duunde Njoɓdi ko teemedere mbuuɗu so aɗa jola , Malal weddii ujunere nde e jayba mum , ruttii fayde galle mum .
Ndeen Malal tawtii ɓesngu mum , deeyori gooto_gooto e suddiiɓe mum ,
o rokki heen debbo fof teemedde ɗiɗi mbuuɗu ko soodi saabunnde hade makko artude .
Felo Malal fayde Sahre Ceerno Duunde :

Malal ƴeɓti beelnol mum waynii , yaɓɓi daɓɓal taaɓe laayɗe raaŋani Sahre Ceerno Duunde to Kaaƴe Pawel.
Nde wonnoo Ceerno Duunde ko joom ganndal dowrowal ndeke e baawal Allah , Ceerno faamii felo Malal ngo gila Sahre Hocceere , ko suuɗii e ko feeñi heen ko adii Malal yettaade , alaa ko Duunde anndaa e Malal .
Malal ina yaha , ina yaaɓani Kaaƴe Pawe to wuro Ceerno Duunde , almuudɓe ne catii Tafsirde ina ndursitoo cimooje e Hadisaaji ,
Ceerno Duunde ene ferlii dow dinndeere sara maɓɓe ina heɗtanooɓe ...
haa Malal yettii e damal galle maɓɓe salmini ɓe daande diirnde dow : jam ñalli e mon !,
ɓe calmitii haa saɗi joofi hakkunde maɓɓe ,
Ceerno ɓaaƴiri almudel gootel yitere , ngel ummii teɓɓaade beelnol Malal , ko ngel paamngel , goowtungel hoɓɓe , noon kisa ngel noddi Malal , ɓe ndeggondiri fayde nder suudu resanaandu kala arɓe jippaade e nder galle Ceerno.
leeltaani Ceerno Duunde haftii tawoyde ɓe nder suudu ,
ɓe ɓamti salminaango , almudel ngel yalti boowal woppidi ɓe toon eɓe njokki calminaali .
Malal wiyi : hankadi dey Ceerno ko mbiynoɗaa kala mi waɗii sabu mi resii rewɓe tato , mi ɓesnidii e maɓɓe kono so tawii ko goonga haaletee kine am kaaɗii rok mette e muuseeki ngonka aduna ,
e tee hay huunde mi yiyaani e ko kaalnoɗaa ko , mi uriima leɗɗe ma ,
mi lootiima aaye ma , mi haɓɓii talki ma , soko so wonaa tanaa , jam kam hay gooto mi dañaani .
Omo woytoo tan Ceerno ina weerti noppi mum ena heɗii ha o joofni ,
ndeke ko o ɗemmata ko fof ko Ceerno ɓuri anndude mo .
Ndeen o rowii konngol .
Ceerno jaabtii wiyde : eskey Allah maa’naa (maanaa) Malal faam mbiɗo anndu ma no feewi , ko Allah noon ɓuri anndude ma , soko anndu dey ndeen tampere nde lummbuɗaa ,
so wonaano kayre ko a jogrnooɗo halkaade , hoto nimsu hay gootol sabu nde ɗo tampere moƴƴinii aduna ma hannde , maa’naa (maanaa) so a heɓiino jawdi law ko neɗɗo kalkiiɗo njogornoɗaa won’de ngam murteende e belɗi aduna .
Won’ ko mawɓe ma kollu ma haa hankadi a nattii fonkude giƴiraaɓe yontannde ma , aɗa wuttii , aɗa mawnikinii ,
aɗa sikki hay bajjo jibinaaka , aɗa yiɗi bateede a yiɗaa batde hay gooto .
Malal telɓini Ceerno , sabu sikkude ɗoon ɗo Ceerno ɗeɓi dartaade haala mum gasii .
O wiyi Ceerno : yiɗan’de hoyre mum , wonaa añan’de banndiraaɗo mum , njiɗ mi ko won’de , ko ɗuum waɗi njiɗ mi bateede .
Ceerno Duunde jaabtii : eskey so a
dañaani bateede noon?
Malal wiyi : ndeen mi jooɗoo !,
Ceerno heɓɓitii : hol_ko haɗ ma jooɗaade waɗde haade a waɗii duuɓi a bataaka ! ,
aɗa ronki jooɗnde e darnde , aan fof aɗa laatii kaljuɗo , aɗa wonti ñaagotooɗo , bone ina rewi e ma ene lokoo ,
e tee aɗa naŋtii haa jooni e ɗi konnguɗi ; mbiyaa aɗa jooɗoo ,
hii so a jooɗoto kay hoto woytano hay gooto , hoto ƴeew Ceerno , hoot galle ma jooɗoyaade , ceerno ne haala ine haɓɓi yeeso .
Malal jaabtii : Ceerno mi tuubii , ina laaɓi mi waawaa jooɗaade
sabu so neɗɗo alaa hannde heɓataa hurum , ko kaalis tan wuuraa e nge ñallunge , koongu e aada noon ina lepti mi ,
soko tiiɗno Ceerno yaafo e haala am ka .
Ceerno jaabtii wiyde : Malal sinno tan wonaano ko njaggitiɗaa e aada ko , tawatnoo hannde a heɓii neemaaji kala ,
soko hankadi a hollaama a fotaani e hay gooto , a hooliima haala mawɓe ma ha a sikkii jibinannde moƴƴere ko aan tan .
Miin Ceerno Duunde noon kaaldat mi ko sabu Allah ,
ko goonga nih saɗtuɓe ma ko alɗuɓe ngonnoo , ko e jaargaaɓe mawɓe Sahre nde ɓe limetenoo hanki ,
baasal e galle mon anndanooka kono faam ndiin jawdi wonaano laaɓndi to Allah , so tawii a jaɓii hoto as ndiin Jawdi no ndi ardunoo ,
wonaa tan mawɓe ma ɓe , hay heewɓe so njuurnitaama dañe mumen ndewaani laawol ,
Kadi Allah hollii kam anndude miin Duunde hay to njeyeɗaa to ,
mawɓe ena e Sahre nde ina nganndi hono dañal mawɓe ma ngal heɓiraa ,
soko noon so a yiyi ɓe kaalaani walla ɓe nantinaani ma waɗi ɗuum ko a tawaani ngal ,
sinno a tawiino dañal maɓɓe ha a faarniima e dow mayri ,
a yiyatno nantinooɓe ma hono ka haala .
Kono Allah daɗndiima e ndiin , yanti heen so Laamɗo wallii ma ha a dañii ma a waɗ ko yooɗi , tee ndi wonata ko jawdi laaɓndi cer, neɗɗo wiyaa ko yo o tiiɗno muña , annda dañal e baasal ngoni ko e juuɗe Allah ,
hoto neɗɗo ɗamtindo hoddiro haa saalita waasa jooɗtoraade moƴƴere , sabu ko Allah woni dokkoowo dañal ,
peccoowo ngal kala yeɗaaɓe , ko kanko jeyi fodoore ,
so o yamirii no mbaawɗaa siforaada fu , so a moƴɗo walla ko a bonɗo maa ko e galle e galleyel a heɓat tan .
Malal wiyi : Ceerno koAllah e Nelaaɗo Allah ceednu mi , hankadi mi jaɓii baasal am , mi fellitii heddaade e kala ɗo Allah waɗi mi , sabu ko ɗuum woni ko waɗtinta janngo ,
so Mbajjiri nawtii kam cuuɗi amen , ma mi ɗoofto kala ɓurɗo mi ,
ngati mi yananaama tigi neɗɗo wonaa ko faalaa fof heɓa ,
mi faamii wonaa gooto tan haali e weejnde kadi e suuɗnde .
Ceerno Duunde wiyi : eey soko noon heen sahaaji huunde moƴƴere ina hoddiree e ma leela yettaade ,
minen to bannge mbirniindi min mbiyata ɗuum ko saggere , adata ɗuum , tawata ko arsugaaji ne ɓilii so wonaa wirdee joom mum dañataa ,
minen nde tawnoo emin kaalda e jinneeji emin njiya ko suuɗii e neɗɗo sabu ganndal Allah ,
ina woodi duwaawu , so min nduwiima tan kala saggunde dow ina heewi teɓɓitaade saama e leydi , hay so wirduuji amen ko noon .
Ngati ko ngam yiyde ko wirnii e ma addani mi , wiyde yo a yah nawliraa suddiiɓe tato ,
so a waɗaano ɓeen tato , ko aan e caɗeele haa womnde ,
maa buutufal wutta a seertataano heen ,
soko hankadi haade wonii a waɗii tato ɓe , e sabu ƴiiƴam ɓesngu ma ngu ,
ɗam laatiima sadak , ko noon tigi woni alhaali ma ,
ko yimɓe tan ngoni ɓe paamaani kono hay dewgal walla ɓesngu ina ngarda e arsuga e yaajeende ,
jooni noon mbiyat mi tan : ko so a hootii wuro mon hoto ɓooy e nokku he , yaltu ƴeewoyaa golle ,
ɓuri moƴƴude kadi njahaa to
Laamorgo waasataa no Allah waɗiran’ ma haa ɓural dañee , haawnaaki caɗeele ɗe ngiwa haa laaɓi ,
eh so tawii Allah ittaani ko faandoraa heen ko ,
ma a won’ neɗɗo joom hoodere tinaaɗo , hono mbiynoo mi gila ndeen .
Ma a dañ caɗeele muusɗe ɗe tawoytaa to Sahre mon to ,
kono dey tiiɗno jaɓru Geno ngati ko kanko woni daɗndoowo kala piɗtaali yimɓe e jinneeji .
Malal heɓɓitii wiyi : Ceerno mi nanii bagginaali ma .
Ceerno ñoŋtii , dirmii , ɗojjikinii , woni e janngude inɗe Allah , omo limta ɗe , omo duworoo ɗe…
Malal ina wiya aamiini; aamiini yaa rabbal aalamiina , haa juuti ...
Ndeen Ceerno Duunde joofnii duwaawu Malal tuuti e juuɗe mum , moomii e yeeso mum ,
ɗoon Malal ummii jaggi laawol kañum tan yaaɓan’de Sahre
mumen .



Nde Malal ummitii Kaaƴe Pawe ne hoota Sahre Hocceere :

Ndeen hisii haa Malal woɗɗoyii nder yolnde ,
ɓernde mum duƴƴii e haala Ceerno haalnoo ka : “maa wood caɗeele muusɗe ɗe tawoytaa Sahre mon soko jaɓru Allah ko kanko woni daɗndoowo ”, omo durna miijo hol caɗeele potɗe won’de , omo yaha , omo teeɗanoo sahre maɓɓe ,
kono kadi omo huli , omo ñaagoo nde Geno hoybinta ɗeen caɗeele tawoyteeɗe .
Taaɓal e taaɓal o yehi seeɗa fof hakkille makko ruttoo (duƴƴoo) e Sahre maɓɓe , omo naamnditoo hoyre makko mbele konngol ceerno ngol : “jaɓru Allah ko kanko woni daɗndoowo ”,
Malal ne miijo so tawii ko e sukaaɓe walla e suddiiɓe mum ko waawi laataade heen fof yo Allah hoybinan’ mo ɗeen caɗeele .
Hankadi faayre mawnde hoɗii ɓernde Malal , omo lappi laawol ko takket_ takket e yaɓɓet_yaɓɓet ha o yettii e Sahre maɓɓe .
Ndeen o naatii Sahre nde omo tiindii galle makko , cooyniiɗo mo fof toƴƴa daande yurminiinde , ƴoora wiya : woy Malal !
Malal dey tawtaani jam !
Malal koy dañii mette ! ,
e no woondu maɓɓe heewiri e hulɓinaade hay Malal kañum ne ƴoori daande gila anndaa tawo ko woyatee galle mum .
E baawɗe Allah omo e sokla yidde laaɓeede haa nde o naati galle makko ,
o tawi kamɓe kala eɓe njooɗii , eɓe njoomi ,
o hucciti e maɓɓe omo ndaara fotde hojomaaji seeɗa ,
ɗoon Malal wiyi ɓe : hol_ko njunnginiɗon , hono woori , kaalee ko woni mi tampii ?.
Kadiija tataɓel makko jaabtii wiyde : ko baaba mum Malaaɗo sankii ,
giɗo ma sehil ma , fof ma yehii wirniima to sahre goonga .
Ɗoon tan Malal subhinii , inni Allah fawi junngo mum e hunuko , miijo mum duƴƴii e konngol Ceerno haalnoo : “Jabru Allah ngati ko kanko woni daɗndoowo ”.
Malaaɗo yalti nder suudu rokki mo junngo tan gite mum ngoni e woyde ;
Malal wiyi mo : Malaaɗo yonii hankadi ko nih woni Aduna , njaɓren Allah ,
Malal heddii ina waajoo mo , ina duwanoo mo .
leeltaani Malal haftii raaŋan’de galle Njenngude to yumma mum Malaaɗo ,
o tawi toon heewɓe ina ngari yettin’de duwaawu ,
kanko kadi o duwii , o yetti baaba mum Malaaɗo kaaɗdi njettoor ,
nde tawnoo oon ko giɗo makko , o haali e Njenngudi moƴƴere…
o duwii nde Allah naatnata Njenngudi aljanna kañum e maayɓe juulɓe ,
o ummii waynaade ɓesngu Njenngudi , o fayti galle makko ngam jaɓoyde duwaawu sehilaaɓe e hoɗdiiɓe .


Njurum (Korsa) Faati Fayde Malal : M.A.M.W1997

Faati goggo mum Malal siftori to galle mumen sankaare Njenngudi ,
ombo haalda ɓernde hol_no galle Malal jogori wuurdude ! ,
ndeen miijo addanii mo ngonka Malal ,
o noddi joom galle makko , o wiyi : Yero hankadi dey ko jooni baaɗiraagel ma yurminii haade wonii Njenngudi yooliima ,
waɗ fehre tiiɗnoɗaa , mballaa mo no o diwniri ɓesngu makko ngu haade wonii ko o pamaro
doole .
Yero jaabtii wiyde : mi waawanaa hohre am nih saka goɗɗo .
Faati wiyi : hii !! ina wona !! Malal kay wonaa goɗɗo e ma ,
kala baaɗiraaɗo mo njogiɗaa hannde ko Malal ɓuri jiidude e ma , sabu o sowii e ma ko laabi ɗiɗi : Gootol ko o baaɗe ŋaddet ,
ɗiɗi ko o esiraaɗo ma , o moofti ko ƴiiƴam ma ,
hay to bannge baaba makko oɗon njiidi , so a wallii mo , ko hoyre ngati ko fawre allah , so a wallaani mo kadi haɗataa aɗa foti wallude mo .
Yero jaabtii : aan koy Faati aɗa heewi haala e tee ko a naafige , ko hono nih aldi en ,
hoto haaltan’ am nguurndam Malal .
Faati wiyi : eskey Allah ! mbete wonaa tan ko baaba ma e Daado pural njiidi yumma e baaba ?
Yero wiyi : Eey noon !!
Faati wiyi : mbete wonaa ko Daado Pural jibini neene makko ?,
Yero wiyi : Ebo eeyi .
Faati wiyi kadi : jooni noon ngoppiraa mo nih taw o wottotaako , o hiirtotaako e tee ombo resan’ ma ,
omo huufi taaniraaɓe ma , hay sinno a hersaani Aduna kay ,
hul haala yimɓe ɓe…
Faati ina jokki ɗemmude haa Yero telɓini mo e wiyde : hoto haɗ yimɓe nan’de , no o wuurdi fof mi wonndaaka ,
woƴi mi ko hoyre am , so won’ ko ɓurti noon so a softii ,
aɗa waawi nawan’de mo Kedde , mbiyi mi dey ko Kedde ,
hoto a wele loowde barmayal tan haa heewa sabu ma yiɗde rokkude .
Faati wiyi e Yero : aan kay wonaa ka foti won’de mbiyka (haala) ma e Malal walla aɗa jogdinoo
e mawɓe makko caɗeele ?
Yero ɗo jooɗinoo tan , giddi darii hucciti e Faati futti gite ,
o wiyi woppan’ am haala , so tawii a yiɗaa dañde bone e junngo am ngo .
Faati wiyi mo : yaafo mi , ko miin tooñ ma kadi ko aan e Malal ɓuri jiidude ,
mi wontaa reftu e makka .
Haala maɓɓe haaɗi ɗoon , soko e ka tunndi hoyre Faati haa fakiti sane ,
ka yaltaani e makko haa waɗi ñalawma gooto , o yehi to koɗdiiɗo maɓɓe biyateeɗo Boɗowal yeewtere , ndeen o tawii Boɗowal galle mumen , o salmini haa saɗi joofi ,
Boɗawal salmitii : wiyi mo jooɗo njeewten , piyoren ɗemɗe e ɗakaño… ,
ko adii Faati weertaneede walla rokkeede jooɗorde tawi o heñiima ɓarfinaade e leydi .
Boɗowal wiyi : hii alaa ! fad kay mi weerta walla mi adda jooɗorde .
Faati heɓɓitii : ɗo tan ine laaɓi hankadi mi jooɗiima .
Ɗoon Boɗowal jokki kadi salminaango : hono mbaɗduɗon e Aduna , wonaa galle mon ne selli ?...
Faati ena jaabtoo : ko mawɗum kay , emin celli haa salminaango joofi , ɓe naati e yeewtere .
Faati wiyi nde wonnoo ko e hellifaaɓe legal he njeyeɗaa ,
ena foti sahaa fof tan min ngara e mon heɗtaade wasiyaaji e naamndaade ngonkaaji aduna .
Boɗowal wiyi : eey hii ! neɗɗo waawaa anndude fof dey soko Sahre Hocceere kay emin nganndi heen ko heewi .
Faati wiyi : aay noon Boɗawal hol_ko Malal jiidi e Yero Saada joom galle am ?
Boɗawal wiyi : to banngeeji fu Malal ina sowii e makko ,
sabu ko ɓe galle gooto.
Faati wiyi : mbiɗo anndi ko ɓe galle gooto kay kono njiɗmi anndude ko asko haali hakkunde maɓɓe.
Boɗawal jaabtii : miin kay mi majjaani hakkunde maɓɓe ,
ngati hay so wonaa ɗo Saada Pural e Daado Pural ɗo , Yero e baaba mum Malal njaatiraaɓe mumen njiidi yumma e baaba .
Ko oon sabaabu waɗi ɓe renndude leydi Jeeri e Waalo ,
leppi laamorɗi ko kamɓe peccata ,
yanti heen ko kamɓe laamotoo Sahre nde , e kala maɓɓe laamiiɗo ina haan’di heen ngati ko jaagaraf.
Kono faam galleeji maɓɓe ɗi mbeldaano no feewi ngam kiram pooye , eɓe mbaɗtonditri gite gila e njaatiraaɓe maɓɓe ,
hay dewle nattiino hakkunde maɓɓe ko ɓooyi , jokkondiral maɓɓe fuɗɗitii welde ko e dewgal yumma mum Malal ,
yanti heen jooni ko Malal resani on ko , hay kanngal joom galle ma Yero yiɗaano ngal wona ,
mawɓe wuro ngo taam eɓe paami Yero yiɗaano ngal ,
ko Allah waɗi heen sutura tan o hersii jamaanu hoto yaajde , wiyee Malal saliima hakkunde ɓiɗɗo mon debbo o e baaɗiraaɗo mum ,
mawɓe Hocceere ɓe noon fuɗɗinooɓe ejde ko woni heen gila e ƴamal njehi to Malal law ñoƴƴi yo dewgal ngal waɗe ,
tawde baaɗiraagel makko doganii mo yiɗde nokkude fooyre ine ardi kadi e sehilaaɓe mum ,
dewgal maɓɓe ñohaama to Tummude Yero en e yeeso mawɓe ko adii nde ngal yettotoo galle mon .
Faati wiyi : e ndaw ko haawnii ɓe mbaɗataa fehre no ɓe mbaajtorii koye maɓɓe !.
Boɗawal wiyi : hii aan rew heen , kaalanaa joom galle ma ,
ina iwa dey soko weeɓaani , ngati hare maɓɓe nde ko hare Koongu ɓooynde .
Nde lefol joom wuro ngol juuti e galle Malal en haa wonti no aada nih ,
Yero en njiɗiino heɓtude ngol kono ɓe ndonki haa yoori ,
hay so woodii cankiiɗo e nder suudu Malal en ndu,
ko e heddiiɓe e mayru tan lomtotonoo , so neɗɗo lomtaaki baaba mum tan ,
ko e mawni mum lomtondirta ,
ko maa Maama mum Malal sankii tawi baabiraaɓe Malal en nguuraani ,
e oon sahaa Malal hay haddaade suwaa , ko noon woni kisa paalimpaaɓe (fiilooɓe jaagraf maa mawɗo wuro) maɓɓe mbiyi haade wonii lefo ngol diwɗii yo Wuldu lomto e jappeere nde .
E oon sahtu tawi Wuldu ko sagata , ina naati dewgal tan ko ɓooyaani , yanti heen kadi ko Wuldu tan ɓuri won’de mawɗo potɗo lomtaade .
Faati heɓɓitii wiyde : hii jam mbele Wuldu ina njiidi e Malal en ?
Boɗawal wiyi : ee jam , baabiraaɓe maɓɓe ko maamiraaɓe mumen ndenndi yumma gooto e baaba .
Faati wedditii mo naamndal : hol_ko haɗnoo baaba mum Yero fiileede jaagaraf e oon tuma ?
Boɗawal moosi ; wiyi : mbiɗo anndi ko haɗnoo mo fiileede soko mi haalaataa ndeen muus ma sabu Yero ko joom galle ma .
Faati wiyi : to oon bannges yo ɓernde ma deeƴ, tiiɗno haal , wonaa mehre tagi mi arde ɗo yeewtude ko yiɗde humpitaade uure woɗnde nder galle maɓɓe nde .
Boɗawal wiyi mo : o ñohananooma mbete omo yiɗi won’de Jaagaraf wuro ngo kono o Sali , yimɓe ɓe kala noon ina nganndi o hulno ,
ngam Wuldu ɓurnoo mo heedtude e
cukaagu e oon sahaa ,
tawde wuro ngo taam ngemmbiino Wuldu hanti hay so o
yiɗiino , o heɓataano lefol ngol , tee kadi wonaa ɗuum tan ngati nde baaba mum Malal fiilatee Jaagaraf nde e oon tuma hawri ko e naange e hoyre baaba mum Yero “Saada Pural ”.
O salinooma kanko baaba mum Yero haa waɗi hare , o yehi wuraade Paalimpaaɓe maɓɓe , ndeen kisa ɓe peccii gooto e maɓɓe fu yahdi e goomu mum ,
woodi wonnduɓe e baaba mum Malal ,
ɓeya njaggani baaba mum Yero koyngal .
Oon ñalawma noon Sahre nde ina boni , ndeen oon nanii baaba mum Yero ina fooɗanoo won’de Jaagaraf tan ,
o neli yimɓe dariiɓe addoyde baaba mum Yero ,
ɓe tawi omo jooɗii caali Jakkaa , ko toon ɓe cippiri e makko ,
ɓe njinngi mo ,
ko o gorko tiiɗɗo noon kadi timmuɗo doolnuɗo soko heewɓe mbaawi gooto , ɓe ƴeɓti towde dow mo haa to Jaagaraf e jeese yimɓe Hocceere .
Jaagaraf wiyi mo : aan kay ! en pooɗondirtaa lefol laamu , sabu ko a miñi am ko en gootum , so a wiyi aɗa fooɗondira e am jooni mi fiyru ma junngo am tawa hay ɗokko haalataa .
Ko nih woni kala wondunooɓe e makko kuli , goomu sortii hankadi heewɓe mbiyori yo o yaltu heen gila e law , ko nih woni uure hakkunde maɓɓe ronkaa yo sellu haa ɗo ngonɗen ɗo .
Baaba mum Malal noon nde tawnoo juutii balɗe ɓooydii e lefol ngol , ko ma o maayi nde ngol ruttii kadi galle Wuldu en , e oon tuma noon o woppi Malal ko suka baggo ,
hannde ko goonga o heɓii duuɓi fiileede Jaagaraf , kono mbiɗo anndi woƴi mo ko hoyre makko ,
sabu mo alaa hay ko ñaami , suusataa enndude saka nananee wiyde ina laamoo wuro tawa .
Faati wiyi : e oon sahaa tawi Yero jibinaama ?
Boɗawal jaabtii : tawi hanti ofuɗɗiima hay naatde e cagataagal , aɗa anndi e nder aada men ɓiɗɗo waawaa fiileede lefol jaagaraaf , arɗo walla ko nanndi heen taw baaba duhol ena wuuri ena selli ,
e oon sahaa hay sinno tawiino Yero yontiino laamaade ,
o laamotaako ɗoon e yeeso baaba makko ,
ko Malal wonnoo mo hoyɗaaka nih , kono Yero kay fof ɓenni ko e yeeso mum ,
tee anndu haa jooni joom galle ma Yero ina mofi ndeen tikkere ,
sabu so o jaggaano tikkere e ɓernde makko Malal torkataa e wuro ngo omo hucciti heen , hay so woɗɓe mballii Malal kay mbiɗo sikki o fotaani ittude heen junngo makko ,
e tee sahaa kala Malal ne ara galle mon salmin’de soko kanko so wonaa hitaande haa hitaande o darnataa toon
koyngal .
Faati wiyi : miin kam mboɗo anndi ka ɗo haala ɓuri mi doole , kono so tawii ko goonga alaa ko Malal waɗi heen , yontannde jooni nde ina foti salaade njoftaagu njaatiraaɓe walla maamiraaɓe
Sabu haala mawɓe ɓennuka , mbonnooka leñol iirtetaake ,
so tawii hannde ɓesnguuji maɓɓe teftiima ɓe maayɓe gila e gila , tee ɓeen ina mbonni ko mbonnatnoo , mbiyat mi naŋtiiɗo heen ko waasde fin’de.
Boɗawal wiyi mo : ko yoftannde woni ɗoon , yimɓe heewɓe ina tampira to asli mumen ,
Ko juuti eɓe njeewta e makka haa Boɗawal haalanori Faati kisa luural hakkunde Yero e suudu Malal en .
Ɗoon hanti nde Faati anndi humpitiima ndeen uure tan , hankadi o wiyi : Boɗowal Allah jaaraam a jaaraama , mi weltiima e haala ma , jooni kay mi hootat tawde mi laaɓaama ko woni nder maɓɓe sabu ko ɗuum addi mi ɗo hannde .
Boɗawal heɓɓitii wiyde : sinno ko sago a jooɗoto lammin_en haa ɓooya , kono ummo yah ngati debbo desaaɗo jeyaa juutde koyngal .
Noon kisa Faati ummii fayde galle mumen ,
omo yaha haa miijo addani mo hol_no sukaaɓe Kummba ngoori to galle baaba mumen ! baaba tampuɗo.
Ndeen Faati naattii galle mumen , heñii defi njaawndi , defti ngosiindi yaali makkaari , o mojjitii raaŋan’de galle Malal en gila joom galle makko tinaani .
Nde o yettii nder galle Malal hawri kisa Malaaɗo , Kummba e Kadiija fof ne ɗoon , ɓe calmondiri faa saɗi timmi ,
o wiyi : Kummba ar njiyd_en seeɗa ! .
Kummba ummii ɓe naatdoy to suudu mum ,
o wiyi : neenooy_am aɗa anndi mbiɗo woƴaa on hannde e ɗam nguundam mettuɗam , Malal alaa doole kadi bone ɓeydiima Njenngudi nattii , hannkadi kay sahaa fu woodat ko ngaddu mi , jooni noon ƴeɓtu lahal ngal ɗo ko yaali makkaari woni heen mbete maa cukalon kon ndañ ko muñorii...
O tawi toon lehe_lehe , ndeke kala kedduɗo bottaari maa hiraande ko toon nawata nde ɓe puɗɗoo wottaade e hiirtaade , Malal wuuri e ñaamde Kedde , tampere ɓeydii naatde e makko , yolnde Njenngudi darii .
Malal heddii e ngaanuma , ronkiti jooɗnde e darnde , heƴataa nder galle , heƴataa e nder wuro hankadi omo annga tan , sabu caɗeele aduna bonɗe heɓtaade mo .
Ndeen tampere makko juutii , waɗi sahtu Malal naati nder suudu teelde kañum gooto dow leeso mum , o deeƴti omo yuurnitoo nguurndam makko , omo woytoroo ɓernde omo wiya : miin Malal ! mi sirii , mi sammii hay dara gasaani sinno wonaano Njenngudi , jooni kadi Allah nawii Njenngudi mi yiyaani fof potɗo faabaade galle am so wonaa addooɓe kedde .
Ɗoon o yiili hoyre , o siftori konngol Ceerno Duunde wiynoo mo ngol :
“ so a hootii cuuɗi mon hoto ɓooy e sahre nde ,
yaltu haawnaaki caɗeele ɗe ngiwa haa laaɓa “.
Ndeen o miijtiima konngol Ceerno tan , o felliti yahde ndaartoyde dañal yiɗde ummaade e tampere .
Noon woori kisa o yaaɓani galle baaba mum Kadiija hollitoyde e halfin’de oon ɓesngu makko so wonii yahdu makko newiima .
Ndeen o naatii galle baababa mum Kadiija , o tawi oon ine sataa batooɓe renndo Tummbudu mumen ,
Malal salmini ɓe , ɓe calmitii , ɓe ngoni e maggo haa saɗi joofi ,
baaba mum Kadiija rokki mol jooɗorde , naamndii so tawii ko jam o ɗali galle makko ?
Malal heɓɓitii wiyde : ko jam ɓolo kay ɗal mi toon ,
addi mi tan ko yiɗde habrude ma miijo am , mbele mbaawaa reenan’de mi galle am , ngati ko a kilifa am to banngeeji fof,
ko a mawɗo am , ko a esi am , fawtii heen kadi ko a koolaaɗo wuro ngo ,
Sahre Hocceere fu e ina anndir ma peewal e kaaraysiraagal .
Miijo am noon ko yiɗde ɗannaade tawde wonii ko nih ngonka am ka siforii e Sahre nde , jooni noon so Allah e Nelaaɗo mum ɓennii ko aan kalifin’_mi galle am .
Baaba mum Kadiija jaabtii : yo Allah jaɓ kalfaandi , ngati ko kanko jogii hattan’ waawde suurde e mooftude .
Ko mo Allah welaa rokkata ,
kono o rokkataa taw sabaabu waɗaani so a yahii en ñaagiima yo o hoddirane e ɗannungal he sabaabu dañal ma ,”hoto Allah waɗ arsugaaji ɗawaaɓe koyɗe e daɗndu”(dogdu),
laawol noon haaɗi ko to haaju ma haaɗi , wonaa ko yeeso ɓuri ko yeeso ɓuri tan haa mbafoyaa taw a ñiiɓaani ,
neɗɗo anndat haaju , hippoo e golle mum , jooni kay mi faamii ,
nde fehre ko lobbere moƴƴere ,
hanti kala nde njiɗɗaa so a welaama ndawaa walla kiirndaa , ma mi waɗ heen to doole am kaaɗi ,
mi anndaa noon so tawii maa wune heɓe heen hono giɗo ma Njenngudi nih , sabu haalooɓe pulaar mbiyi :”belɗi gadiiɗi poolii belɗi kesi”.
So aduna ina haalee alaa e sago diminnaaji njoɓee ,
so neɗɗo ine haala hoto jaɓ ubbude wune goɗɗo ,
enen fof eɗen nganndi hono Njenngudi en mbeeɓaani e o aduna hoyre am_hoyre am .
Ndeen o haalii Njenngudi tan gite Malal ƴoogi , mbeddii goyɗi (gonɗi) ,
ɗoon baaba mum Kadiija yiɗi Malal waasa woyde ko
juuti , o weeɗiri noon tottude Malal junngo ,
Malal haftorii totti mo kañum ne junngo ,
baaba mum Kadiija wiyi : a jaaraama no feewi ,
mi nanii haala ma paayodin’ka ,
so Allah jaɓii yo ɓernde ma deeƴ ,
ma mi toppito galle ma haa ɗo doole am kaaɗi , soko faam kay lomtaade Njenngudi weeɓaani .
Nih woni Malal heɓi e makko hoolaare , jaggi laawol ruttaade galle mum .
Ñalnde heen hawri ko e sakkitorde yontannde tataɓel makko “Kadiija” .
Ndeen Malal naattii galle mum , o ɓenni nder suudu kadiija ,
ɓe ngoni toon e yeewtude ,
eɓe kaalda soko wonaa hono kala e sahaa maɓɓe , waɗi noon ko Malal ina ɗeɓi haɓɓude yeeso mum haa yoomkinii hono wayataano .
Kadiija ƴeewi mo , ndaari mo ko juuti , faami omo waylii ,
ɗoon Kadiija wiyi mo : Aan kam hol_ko ɗaasɗin’ma ?
Malal jaabtii : Laare ko hay huunde , so wonaa mboɗo wonndi ɗo e eɓɓere nde mi sikkaani so tawii mboɗo suusi haalande ma .
Kadiija faayi wiyi hii ! , holko woni walla so tawii ko a jiɗɗo addude nayaɓel tan kaala gila e law ?
Malal jali haa serkiti wiyi : mbete mboɗo waawani tato ɓe nih saka nayo , aan dey a ɓilanii kam hannde toowngal ngal mi waawanaa yeeƴtaade .
Kadiija heɓɓitii wiyde : hii ko Allah tan jogotoo , emin ɗo e tee a alaa soko emin nguuri hay sinno ko mettuɗam .
Malal wiyi : eey ko goonga kono nayo kam hay sinno mboɗo yiɗi mi enndataa , won’ ko miijii mi tan e ɗe ɗo balɗe .
Kadiija wiyi : ebo haal tan , kala ko kaalɗaa ina sella ngati ɗo ko e galle ma ngonɗaa ,
yanti heen kadi miin ko mi joom suudu ma , a hulaani mi , a hersaani mi .
Malal wiyi : mi yehiino naane nih to baaba ma ,
mi habrii mo won’de mboɗo yiɗi ɗannaade , mi yeewtidii e makko nde tawnoo ko kilafa cuusɗo goonga kadi jogiiɗo hurum e wuro ngo , mi anndinii mo so Allah e Nelaaɗo mum ɓennii , o halfinaama galle men , onon rewɓe ɓe noon , mi suwaano tawo haalande on ,
Kadiija jaabtii wiyde : hol_ko woni ɗannungal ma ?
Malal wiyi : so wonaa mi tampii , mi lorlii , mi haaɓii fawre nde alaa happu , hakkille am hankadi nattii won’de ɗo e Sahre nde , njiyat mi tan ko ɗannaade mbele maa Geno ittan’ en joote
Yawaare bonnde , sabu mi ronkitii ɗoyngol jamma e ñalawma njiyat mi tan hanti ko yaltude ɗo , hay so Laamorgo mi yaha .
Kadiija wiyi : so tawii ko ka kay tiiɗno fellit ngati so tawii ko ɗuum aɗa suusi mi haalan’de yo Geno waɗ jaaƴnge e jiydal pele ndefta ɗo ndewnoo e artide Dañal mawngal ,
tee paamaa kala e amen nanɗo nde fehre mi miijaaki so ena fawta heen daande ko woonaa wiyde ma “yahdu jam ngartaa e jam” hoto hul hay dara , fellit kadi kaalanaa minen kala .
Ɓe ngoni e makka , eɓe njeewta , eɓe kalfondira koye maɓɓe aduna ha ɓe paamondiri , tataɓel makko o suusni mo , ha o ɓeydii jaɓde yaltude ndaartoyde , Malal weltii e wasiyaaji makko ɗi no feewi .
Ndeen noon hankadi jamma duusii_ɓe , ɓe leliima haa jamaaji gadani noddinaa , Malal fini lootii , heblii juuloyde jamaa ,
Nde Malal naatti galle mum ena iwti jamaa weetndoogo , werti nguru takko huɓeere mum hono kala niɓɓel subaka ,
omo naafla , omo wirda e ñaagoraade Geno haa gite puɗɗii laaɓde nde o timmini wirdu .
Ɗoon hanti Malal taggi nguru mum kadi naattoy nder jeewru mum ɗaantaade .
Sukaaɓe ɓe piniri gootel_gootel ina ngulla , oljo_oljo heewti e galle he , ekon nodda : baaba ! neene ! kafe ! mburu ! …
e kon ngulla tan, e kon nodda .
Malal ina anndi ko sukaaɓe mum ngoyanta , kono ɗoon o alanaa ɓe hay fehre wootere .
Ɓernde makko boni e awde miijooji , sabu dille sukaaɓe maɓɓe heewde e yurminaade ,
omo lelii nder suudu omo ronki ɗaanaade ,
cukalon kon ina njokki woyde , kon ina ndarii e damal , kona ina njalti haa boowal , ngoɗkon kon ina ngoni e dow leece daaɗe makkon ina njokkondiri… yummiraaɓe makkon ina kartoo : ndeeƴee_ndeeƴee ! , ngustee dille ! ,
ngartee gah ! ,
soko fof dey ekon ngoya , haa ɓooyi kon mbiyti cel , ellee wonaano kankon ngoytanoo .
Ndeke kon cooynii ko cukalel gorel gootel ina weelnii kafceer kafe ina fayi e galle he ,
kon ndiirani mo , o reggondiri e makkon haa nder galle .
Naatirde galle o tolnii ko suudu hakkunde huɓeere maɓɓe nde , lommbotoo e nawliigu tato noon ko tataɓel , ndeen cukalel ngel arii e nder galle he , ngel tiindii e suudu tataɓel ndu , cukalon kon ena ndeggondiri e maggel ,
ngel weddii daande dow mbete ko jam waali e mon?
Tataɓel Malal e ɓeya ɓamti daaɗe ko jam waali kay emin celli.
Kadiija aaynii daande dow wiyde : cukalel ngel suka naat !
ngel naati nder ɓe ndokkondiri juuɗe , ɗoon ngel totti Kadiija kafceer kafe ɗe , tan ngel ruŋtiti fayde e laawol hootde galle , Kadiija ne abbina daaɗe dow njettoor : a jaaraama , a jaaraama.
Ɗoon o leeltinaani nih , o siiwani heen gootel kala e koppu mum kafe , kon njooɗii e leydi ekon njara , ekon tappondira kelle ,
kedde kafe ina njokkondiri arde haa fuɗɗii ñallude ,
Malal ummii , yalti jooɗtaade les caali huɓeere mum ne hacitoo , ndeen hanti Malal gasnii hacitaade , beetawe kadi fuɗɗiima woɗoyde , o aftii yahde nder wuro diwkinoyaade haa to Dinngial caali Jakkaa (banta) e nokku welma_kaalaa .
Dingiral Jakka noon ko mawɓe e sukaaɓe fu ndenndi toon , ko Dingiral ngal hay bajjo añaani ,
Soko Malal ronkii toon feewnitaade , sahaa fof o ɓafɓafta kadi o diw haa dow doƴƴitaade ɗo gootel ,
won heen ne luusa mo gite sabu ndaarde no o siforii e hawjude , omo yeeƴyeeƴna omo ɓagɓaggitoo e salndu caali Jakkaa ki ,
omo ñirɓinoo , omo wuuroo , omo saɓɓitoo , ngati o fuɗɗiima haaɓde haala yeewtooɓe ka ,
waɗi noon ko hay so o nanii konnguɗi maɓɓe alaa nih ko o waawi faamde e majji nde tawnoo hakkille makko deeƴaani .
Haala ine jokki , jeewte ne mbeli , Jakka fu wonti Oolel , mawɓe ina cofi , jaleeɗe ene ndewondiri haa dow…
tan Malal giddi , sukkori noppi , ummii faytude galle mum .
Ndeen o jaggii laawol hay o wirnaaki tawo gooto e mo takkondirnoo e salndu biyeteeɗo Guño woni e ñohde mo .
Guño wiyi : onon dey hankadi banndiraaɓe Malal haangaama
gila naane omo ɗo ɓafɓafta , omo siñña ɗo gootel , omo ronki deeƴde ,
tee so en ƴeewii yeeso makko ngo ma en taw omo jerminii ellee kawjuɗo , seeɗa o gaañoo e salndu he .
Noon woni Yero Jaara heɓɓitii wiyde : aan Guño ndeke a anndaa Malal ko kaangaaɗo ! aɗa anndi kay kala jiyɗo yahdu makko ndu ina anndi o jeydaani e hoyre makko .
Nde Yero Jaara deƴƴi tan , biyeteeɗo Jaaga kadi heɓɓitii wiyde : wonnoo Malal waɗi ko ko waawanaa , alaa e sago ko hono nih o waawata siforaade .
Hannde dey kam omo yurminii , soko Allah anndottaako ,
sabu pulaar ina wiya :”mo suwaa maayde tagdaaka walla so a suwaa lummbo hoto jal jooliiɗo” so tawii neɗɗo ina fodanaa moƴƴere dañal mum ina yaawi… hay joofnude Jaaga joofnaani haa Waarel telɓini mo wiyde : hey woppu yimɓe ndeeƴa , wonaa o kay ,
malal dañii ko dañatnoo so resde rewɓe tato e gerngal sukaaɓe ,
soko wonaa hanti ngalu kaalis , mi anndaa ɓiɓɓe makko dey so Allah ina waawi rokkude ɓe fartaŋŋe heɓde jawdi , kono Malal ko yahde ine haaldoyaa e hoyre mum ɓuri ɓadtaade e tee ena laaɓi mi malal suusaa nih hannde ƴeewde hay waalannde e suddiiɓe mum , wonaa mehre hawjini mo , ko rewɓe makko ɓe najni mo .
Demmba Arɗo wiyi ɓe : hee ! mbiyee astagfurlaah , kulee Allah , Haala Malal waɗaani ɗo yimɓe , ngoppee janano deeƴa suuroo ,
moni kala yo woƴe hoyre mum , ngarton e yeewtere men , ngoppon tooñde e ñaamde guri janani .
Ko nih woni kisa ɓe payti e haala (yeewtere) maɓɓe ɓe ngoni e fiyde cokki , gooto fof ina wiya mi fiyii ba ! , mi fiytii ba !
ɓe ne ngaajondira e denɗiraagal , heddiiɓe ɓe ne njeddondira duko awo e gese.
Ndeen yehii haa Malal yettiima damal galle mum , Malaaɗo sooynii mo , werti leeso ɗo o heewi ñallude , ndeke e miijo Malal ko Kummba yontaa e oon ñalawma , Malal ko ko yejjiti yontannde mum .
O ari e fooftorde makko o tawi hankadi Jeewo wertii jooɗiima , Malal ƴeewi mo gite sut ; wiyi : hii ! ina sella ! , mbete wonaa !, Walla ! , Maa tawee ! , mi sikkuno !
Jeewo makko wiyi : hol_ko woni kadi ?.
Malal fawi junngo e hoyre ine ŋaañtoo , huli jooɗodaade e makko .
Jeewo makko wiyi Malal : ellee ko a paayɗo seeɗa ? .
Malal jabtii wiyi : miin kay e sikki am hannde ko Kummba foti yonteede .
Malaaɗo wiyi : alaa koy ko miin tigi yontaa hannde , a yiyataa goɗɗo.
Suddiiɓe makko ɗiɗo ɓe ina nguurnoo e maɓɓe noppi ina keɗtoo ; tan ɓe teɓɓiti ɗoon jaleeɗe ,
kanko e Malaaɗo kadi ɓe ngoni e herkitde jaleeɗe .
Malaaɗo wiyi : so a jejjitoowo anndu minen kam ko ɗuum tan min ndeeni nga m debbo reenaani ko ɓuri yontannde mum .
Eɓe njeewta ɗoon ina ɓeydoo ñallude , kihiiɗe ina dooka ,
kedde ñalluɗe ina ngaddee , ko faayodini heen fof galle maɓɓe ñaama .
Sahtu ina ɓosa haa niɓɓere tawi kala waktu ɓe njuuli , hiiraande ɓennii , ataaye toggitaama gasii , ina njennga , galleeji Sahre nde ina leloroo gooto_gooto faa heddii Malal tan e Malaaɗo to jeewru mumen ,
eɓe ɗemma , eɓe ɗemmira seesa , jamma ina ɓosa haa fuɗɗii jenngude ,
Malal noddi : Malaaɗo ! , Malaaɗo ! , Malaaɗo ! , laabi tati omo nodda jeewo makko ,
Malaaɗo wiyi : hol_ko njiɗɗaa haalde baaba galle ?
Malal jaabtii : mboɗo haaɓi hannde , sabu gonaangal am e wuro he nattii feewde , mi jaɓiino Fawre kono ko baaba ma waawi waɗan’de mi ko , hay gooto e wuro he waawaa kam ɗuum waɗan’de ,
jooni kay so tawii ko goonga haaletee , ko ɗannaade tan njiɗ_mi , ina waɗɗii mi ruttoo e ladde he , ko Allah jogii arsugaaji haawnaaki wooda no ngonka men ka waylorii .
Malaaɗo wiyi Malal : hii ! Haalooɓe pulaar dey mbiyi : ”yahde haa hoya , ɓuri jooɗaade haa hoya” so yahdu dañaama kay ina moƴɗi ,
hay tanaa gooto mi yiyaani heen , haalan’ heddiiɓe ɓe , to bannge am so a yahii tiiɗno wallitoro muñal , tee hoto yaw hay huunde , tiiɗno jaɓ ko heewi , anndu ko en tampuɓe , ngati ñaamde maa wuurde kedde woɗɗondiraani e yelaade .
Oon jamma ko noon yahri , Malal faami haala Malaaɗo ,
ndeen ɓe njaggii jamma maɓɓe ,waktu ina yahra no waawri haa Allah addi subaka , ɓe pini e dow jam ,
e mbaydi ngonka no woniraa gila subaka haa ñalawma feccondiri ,
ñalnde heen Malal yaltaani galle mum .
Waktuuji joy Allah ɗi fof ko ɗoon Malal juuli ɗi , tee o heewaano waasde juuloyde dental (Jamaa).
Nde yehi haa ñalawma gasi , jamma dooki , Malal naattoy to suudu Malaaɗo , o ŋabbi dow ndaɗɗudi maɓɓe lelaade .
Malaaɗo wiyi : hii ! e Malal wonaa nih lelortoɗaa kay , tiiɗno fad haa wooda ko ari mbaɗaa e reedu , mbele aɗa daña ko ɗaanoriɗaa .
Malal jaabtii wiyde : eh yonii mi heyɗaani ,
mboɗo ŋoŋi hanti paalaa mi tan ko ɗaanaade .
Malaaɗo wiyi waɗde : foofto haade wonii mbiyɗaa a heyɗaani , lelo pinaa e jam .
Malaaɗo yalti boowal tawtoyde nawliraaɓe mum e sukaaɓe mumen ,
ɓe peŋi yeewtere , ɓe ngoni e mayre haa jenngi ɗo ɓe njonti lelaade , gooto e maɓɓe fof taggori leecel mum raaŋani suudu mum ,
Malaaɗo tawtoy Malal nder suudu .
E hono wayaa_woniri , yontannde Malaaɗo joofii ,
jamma o ɓenniri noon , ndeen weetndoginii Malal fini , lootii , ƴeɓti satalla salliginaade , jooɗtii haa jamaaji gadani e dille hejjooɓe fayde gese , ɗoon Malal haftii ngam juuloyde dental .
O woni toon e wirdude e ñaagaade duwaawu .
Ndeen yehii ha o arti galle makko , o jooɗii e takko huɓeere makko no o heewi waɗde e subaka kala , omo fawa darɗe haa feec_naange e wirduuji ɗi o heewi waɗde beetawe fof ;
cukalon kon piniri gootel_gootel ,
kono tawi kedde kafe ngaddaama , cukalel pinngel fof rokkee koppu kafe e taƴitannde mburu (kuppoŋ mburu)
e kon ngooɓa hay gootel heen woyaani , e kon mbiyi nur.
Malal ɗo jooɗnde mum tawi gasnii wirdude , kono hakkile mun ne hucciti e makkon , ɗoon hanti o sabbii seeɗa omo ndaara kon ,
e kon kooynoo wooɓde kafe ,
haa juuti Malal hooynii kadi yiili hoyre saɓɓitii , wiyi : tawee noon so on kacitiima tan dille ngalaa ; hannde dey on ngoyaani .
Ɗoon gorgol maɓɓe Kadiija heɓɓitii wiyde : nde nanɗaa ɓe ngoyii fof tawata ko deedi maɓɓe keewaani walla ko mehi .
Malal woni e sunaade e woyrude ɓernde sabu konngol Kadiija ngol ,
o haftii naatoyde nder suudu makko ,daaɗe
ɗiɗi o noddi eewnaade
: Kummba ! Kummba ! , ɗoon e ɗoon Kummba nootii ,
taaɓii laayɗe fayde e makko .
Malal wiyi : eywa denɗi jooni kam yontannde artii e ma soko faam mboɗo wonndi e felo e tee alaa ko heddii so wonaa ko mi dariiɗo .
Kummba wiyi : hii ! Ko ngoon felo woni kadi baaba galle ?.
Malal jaabtii : mi tampii , mi haaɓii , mi muñii kono mi horiima roondaade ngonka men ka ,
jooɗnde am e Sahre nde ina soofi mi , hanti mi naatat e ladde he tan mi ƴeewa hono Geno waɗanta en .
So mi yahaani e no njiyru_mi ɗe kedde hankadi ɓeydotoo tan ko bon’de ,
sabu haalooɓe pulaar mbiyi :” mbiyi : so baasal duumiima tan goonga faatoto”.
Kummba wiyi Malal : eey so a yehii yo Geno uddit waɗa laawol ngol yahdu ɓural e ɓamtaare , anndu hannde aduna men ko junnitiiɗo ngati jawdi waɗtii jibin’de hay jiidigal ,
ƴeew ma a yiyi jokkondiral joom dañal en ɓuri heewde hurum e ponkondiral , ko teddungal mawngal e jotondiral haa sikkee ko enɗam taw noon ko jawkal e o aduna .
Ɗoon Malal wiyi : denɗi eskey aan ndeke ko a joom yiyannde , no mbiyɗaa nih ko noon tigi ena laaɓi jawdi kay ko goonga fuɗɗaani enɗam soko ene jibina jiidigal sabu ko dañɓe njotondirata , njahdata , ndesondirata waɗde ngal addii jiidigal , mi nanii haala ma ,
tee mbiɗo anndi so alaa e nge ñallunge ngontataa ko kumiiɗo walla joñiiɗo ,
jooni noon tiiɗno yah noddan am Malaaɗo e Kadiija .
Kummba yalt i ; noddi kamɓe kala , ɓe ngari nootaade mo ,
ɓe ndarii huccitde e makko , eɓe keɗtii mo ,
hanti ɗoon Malal fooɗti fulla e faayiida wiyi ɓe njooɗoɗee won’ ko njiɗ_mi haalan’de on seeɗa ,
noon kisa ɓe ndiiñii , tan Malal wiyi ɓe : ko jam tan mbiyatnoo mi on , gooto e mon fof ñohanaama eɓɓere wonnde e nder ɓernde am nde ,
jooni noon mi selliniinde ko mi dariiɗo e koyɗe am ,
jaraani nih ko mboɗo haala ko heewi ngati eɗen nganndondiri , wuro am e ladde am , ko suuɗii e ko feeñi on majjaani ,
alaa fof ko mbaaw mi woppirde on hannde so wonaa baasal , tiiɗnoɗee ngonon gootum , caloɗon naafigeeɓe
ceernda on , ko onon tagi mi ɗannaade
e tee mi wonaa jejjitoowo on haa aduna o firtoo ,
ko on tiiɗninooɓe nih kono kadi ɓeydee tiiɗnaare , muñondiron kadi laaɓondiron ɓerɗe ,
yo wayno ko onon njiidi neene e baaba ,
ngati miin ko onon ngoni fof am ,
jikke e hoolaare Aduna ko galle , e tee galle waawaa laataade ɗo debbo tawaaka ,
Allah waɗii gila ngarɗon e galle am he , oɗon cuuri mi ,
oɗon cuuri koye mon , wonaa ñaamde , wonaa wutte ,
wonaa faɗo fof ko e junngo Allah e junngo Njenngudi wonnoo , mi tinii tigi maayde o njurumdeero baawnooɗo ko tiiɗi , nattugol makko waɗii yolnde e galle he tawde ko ñaamde kedde , soko noon mbiɗo yaha en ngoppii huunde kala e junngo Allah .
Malaaɗo ɓami konngol wiyi : min ñaagi ma tan ko yo a humpit min kala ɗo ngonɗaa ,nganndaa kadi won’ tan ko neɗɗo heɓataa e Aduna ,
yah pottaa e Malaaɗo tawoyaa toon jam .
Kummba ne wiyi : yo ɓernde ma deeƴ, so a yahii yo wayat hono ko e amen ngonduɗaa nih , jaaƴnge e jam .
Kadiija tataɓel makko , korsuɗo jiɗaaɗo , heɓɓitii wiyi : hoto baasal haɗe artude e galle ma , paamaa ko dañal e baasal ngondi , hoto hul artude hay sinno a heɓaani sago ma , salo luttude sabu ɗuum ina ɓeyda baasal .
Malal wiyi ɓe : mi weltiima e haala mon ka , jooni alaa fof ko heddii so wonaa natton yiyde mi ɗo , hankadi mi dariima yo jiydal fod hakkunde men ,
ɓe ndokkondiri e makko juuɗe , gite rewɓe makko mbeddii gonɗi ( goyɗi ) gila e nder galle .



Ɗannungal Malal Fayde Laamorgo : M.A.M.W1997


Malal hocci beelnol mum wakkii , hucciti e maɓɓe gite mum kañum ne ƴoogi ine ndaara woyde , tiinoɗee hoto kaalanee hay gooto sabu mi yiɗaa yaawa yaajde .
o fokkiti , suddiiɓe makko nduusi mo haa to damal galle ,
ɗoon kamɓe tato fof eɓe njogii ñeduɗe ndiyam eɓe mbisa e teppe makko ,
eɓe mbiya yo pele ndewtu ɗo ndewnoo tawa eɗe ndoondii barke , Allah foda jiydal .
Malal yawti kañum tan , hakkunde Sahre maɓɓe e to joletee to ko yolnde mawnde .
Malal yalti Hocceere ɓenni yaaɓan’de gure e nguron , wirtii nokkuuji keewɗi , naati e ladde sukkunde .
O yaɓɓi e giye , o ŋabbi e kaaƴe , o tellii e tule , ombo fergitoo ,
ombo yana , ombo ummoo , ombo naata e kooce , o warñi cebet , o heyɗi o ɗomɗi ,
o toosaa banngeeji makko kala ngoni e muusde , njaaɓordi koyɗe makko ɓuuti ,
o waɗti daaldaalnude , o añti nguurndam , hankadi omo daasoo teeɗanaade nokku to otooji ndewata .
Malal ina ndaara laawol ha o ari e ladde woɗɗunde , sukkunde nde leɗɗe toowɗe ,
heewnde pergitte mettunde yahde , waɗnde giye , hulɓiniinde .
e mayre ombo yaha e hoddiro Geno tan haa juuti o woni e haaldude e hoyre makko ,
o wiyi: Geno mbete wonaa ko aan woni mbo fuuntetaake , yeenetaake ,
baɗoowo kala ko welaa e tuma nde yonti , pawiiɗo e daawal fodoore mum , ŋelɗo mbo alaa jejji , padoowo haa nde hoddiro fu , ganndaaɗo tawa alaa nanndo , alaa paso , goodɗo Nder e Boowal , jayniiɗo e kala nokku ,
kattanɗo mbo gasnataa , laamɗo mbo
feccondiraaka keeri ,
jom doole jeyɗo kala ko laatii ,goɗɗuɗo e hakkille ,
ɓadtiiɗo e ɓernde ,
mbete wonaa ko aan woni gonndaaɗo e nokku e waktu kala , potɗo mbo hiisdetaake e ko woodi , jeyɗo hoyre mum mbo tagaaka , ɓooyɗo mbo alaa iwdi , ganndo ko suuɗii e ko feeñi , mbo ronkaani hay huunde, laamiiɗo dow e les , yeeso e caggal kam e sawndooji , deweteeɗo haa nattal .
Malal wiyi kadi : mbete wonaa ko aan woni muñoowo , jiyoowo , nanoowo , ñawnoowo , cellinoowo , guurnoowo , baroowo , dokkoowo , kaɗoowo , so tawii laaɓii fu ko aan haaɗnu ɗo hankadi balɗe am mi fooftoo , dottu mbiyi mi ɗo balɗe am , ombo haala o joofnaani , ndeke denerol safaro ina yeeso makko , koyngal makko loggii e fergitaade e maggol , Malal diwi haa dow
deŋkii e fawnde , nde helori o yahdi e mayre les ,
ɗoon ɗo ombo talloo , barooɗe laadooje tati pafñitorii noon ndulɓitii , o tinaani junngo makko memori heen ngootiri tan o ficci ngo noon punndi fawnde nde taw ne ruuya , junngo ngo nokkori leydi lojori mo , ɓernde makko giddi , kulol ɓeydanii mo ,
siññere jaggi mo , ɗoon o sikki hankadi maayde nde o ñaaginoo Geno makko nde arii .
Ndeen o denkiima , o tallodiima e fawnde nde haa to boolo wooltol , o jooɗtii ombo leha fotde tampere makko .
Ombo yeeƴ_yeeƴna ha o yiyi sara makko ceɓal tekkere ,
o fooɗi yiɗde daamoraade nde tawi ndeke ko heewi e mayre ubbii ko e
leydi ,
o fooɗori nde doole haa tekkere nde fu yalti , ndeke ko Kaaƴe Jama’a majjere goɗɗo o hocci ɗoon .
Ndeen o yiyi kaaƴe ɗe kadi o majjaano mbaydi jama’a gila e cukaagu makko ,
sabu o meeɗiino yiyde hono majjum e jamanteer en ,
noon kisa o heɓtini ko kaaƴe moƴɗe ,
o faami tigi ko jama’a woni ɗoon , tan o hooynii dow asamaan o woni e moosde ,
o wiyi eskey no Allah weliraa kala waɗirana jiyaaɗo mum , sabaabu ɗo e wirnaade hono metteri yiytude e hulɓinaade so wonaa yeɗeede alaa fof ko waawi addude mi gah .
Ko nih woni Malal ummii loowi kaaƴe mum e jayba mum ,
jokki lappol mum , ɓeydii suusde e hanti softude , ellee o heyɗaano walla o ɗomɗaano .
Ombo yaha haa juuti o yiyti laawol , o naati hankadi e boowal mehal , belngal yahde .
Ndeen o wafoyii , o sooynii oto ne darii , o dogani toon ,
o tawi joom mum ina juula , nde oon gasni juulde ,
Malal salmini mo wiyde : a ñallii e jam ? .
Oon jaabtii wiyde : ko jam ɓolo !
Malal wiyi mo : hoto njahataa ? .
Oon jaabtii : so Allah jaɓii ko laamorgo njiɗ mi yahde ,
Malal heɓɓitii : hay miin dey banndi am ko toon paalaa mi yahde .
Oon wiyi : hoto njeyeɗaa e cuuɗi men ? .
Malal jaabtorii mo naamndal e wiyde : aɗa anndi to wiyatee Sahre Hocceere ? .
Oon wiyi : eey .
Malal wiyi mo : ko toon ndaw mi( njeyaa mi ) .
Joom oto o wiyi eey : jol njahen , miin noon njeyaa mi ko to wiyetee Weendu_Ceeli .
Malal wiyi mo : hol_no foti nawirtaa ɗo neɗɗo haa laamorgo ? .
Oon heɓɓitii wiyde : alaa musidɗo mi golliraani oto Ɗannorɗo yimɓe ko oto
haaju am tan , tawde ko toon ummanii_mi , mbaɗden lappol mi nawor_ma , alaa baasi .
Ndeen ɓe loosi e laawol ha ɓe ndogii daawal juutngal ,
Malal wiyi mo : aan musiɗɗo hol_no noddirteɗaa ? .
Oon jaabtii : miin ko Jeeri mbiyatee mi .
Malal ne heɓɓitii : miin ko Malal woni innde am .
Jeeri wiyi Malal : a meeɗii yahde laamorgo? .
Malal jaabtii : mi waɗiino toon ko ina tolnoo e duuɓi sappo ,
kono kadi mi wayrii toon ko ina tolnoo e ɗiin duuɓi .
Eɓe njeewta tan , eɓe mbeddondira daaɗe , Jeeri ena dogna doole ha ɓe puɗɗii sooynaade kuɓeeje toowɗe , fof oto maɓɓe ne doga ustaani ha ɓe ngari e naatirde laamorgo ,
Malal wiyi : ko nih tigi wayatnoo ɗe kuɓeeje jooɗɗe toowɗe ,
ɗi otooji , ɗe diɗɗe yimɓe e o oljo_oljo .
Jeeri wiyi : ee musidɗo a suwaa tawo nih yiyde hay dara ,
sabu ko waylii caggal ma ko ina heewi no feewi , so a wiyi aɗa limta geɗe laamorgo a tampinat hoyre ma .
Malal ina hooynoo tan , Jeeri ina dogna , eɓe ɓeydoo naatde e laamorgo haa Malal heftini leegal ngal anndunoo ,
o wiyi : Jeeri mbiɗo anndi ngal leegal ɗo no feewi nde tawnoo mi meeɗiino hoɗde e maggal he ,
jooni kay Allah jaaraama ko Allah jogii njomdi yo o humtu kala haaju ma , hankadi dey tiiɗno tellin’ am ɗo .
Jeeri usti heñaare oto mum , dogiri seesea haa oto darii ,
Hanti Malal jippii naati e nder laamorgo .
Malal yottiima e Laamorgo , woppidii galle mum coono e baasal mawngal ,
ñalɗi fof noon to galle makko baaba mum Kadiija ina waɗa heen huunde soko wonaa hono Njenngudi heewnoo waɗde nih ,
hay rewɓe Malal fof ɓeydiima yananeede yolnde Njenngudi weeɓaani sukkude ,
Malal kam no ɓe mbaawi wuurdude e ngonka kaamniika fu ko goonga ko ngoƴa mum , soko kañum nana hankadi to nder laamorgo .
Nde wonnoo kadi Malal majjaani laamorgo o leeltaani ,
nde o tellii tan ko to Otel Daande_Maayo o dogani jaggoyde
suudu .
Ndeen o naatii e nokku jaɓɓoorde Otel he ,
liggotooɗo kalfinaaɗo Cuuɗi Otel ɗi salmondiri e makko .
Malal wiyi mo : mbiɗo anndi Otel mon gila wonaa jooni ,
ɗo waawi nokkuuji keewɗi sabu ena yooɗi e tee ene hoolnii ,
njiɗ mi ko ƴeɓtude suudu fotde yontere kono kaalis am woni Baŋke ,
tawde hanti ñalawma men gasii , janngo kadi wonaa ñalawma liggeteeɗe ,
hankadi ko ɓaawo janngo tan mi yaha yiyndoroyde e Koroowo (Gestionaire) ngalu am mi addora kaalis so tawii mi artii .
Kono Malal wiyru noon tan mbete ena yaawa faamondirde e makko sabu hulde hoto oanndude laggu_laggu (busness ou affaire) mum ,soko kay Malal fawi ko e yeeyde Jama’a mum .
Oon jaabtii wiyde : heen sahtu emin keewi dañde heen caɗeele ,
“Miin” ko mi liggotooɗo tan , so a ronkii yoɓde ko e am yaltata ,
e sikki am dey aɗa nanndi e neɗɗo moƴɗo soko hay gooto anndaa ko joltata , ar mi wallu ma e fehre so tawii weñaaki ma ,
suudu wooturu ena ɗo soko ndu ŋarɗaani no feewi ,
aɗa waawi waalde e mayru haa nde keɓɗaa kaalis so Allah waɗii a yoɓaani kadi alaa caɗeele .
Malal heɓɓitii wiyde ; hii aan ɗuum koy weeɓii koy mbete wonaa e ndu
sokoo e ndu soktoo ?
Oon wiyi : eey kono nduun taasto ngo fuɗɗiima waylaade kadi ndu mawnaani hono ɗiya , ko miin walla sehilaaɓe am keewi ndu huutoraade , tawde noon mawɗo Otel o waɗtaani e mayru hakkille mbiɗo suusi waɗde toon ko mbelaa mi .
Malal wiyi mo : eey ɗuum noon musiɗɗo ar hollu am ndu so mi heɓoyii kaalis ƴeeƴanaa mi woɗndu .
Oon jaabtii wiyde : eey haa ndeen , soko rew e am ƴeewoyaa suudu ndu ,
ɓe ndeggondiri fayde to mayru , oon tottu Malal suudu ndu .
Noon woni Malal heɓi nder suudu lootii , heblitii juulde waktuuji mum rewetenoo , o joɗtii fooftaade , omo miijo yahde leegal Koomtoori (quartier) e nder Lamorgoto ,
toon ko leegal mawngal yeeyirde julankooɓe Jama’a o anndunoo gila e duuɓi jawtuɗi .
Eno wayaa woniraa Malal felliti hankadi lelaade ɗoon e suudu mum faa subaka ,
ndeen yehii haa yimɓe pinii subaka , Malal usti e Jama’a he mooftude heen feccere , ndeya o loowi e jeyba makko sahtu beetawe ɗo naange fuɗɗii saasde ,
o yalti ɗoon yahde nder Laamorgo ha o dañi yantiroyde
Koomtoori ,
o yiyndiri toon e julankooɓe mawɓe annduɓe kaaƴe Jama’a ,
ɓeen njiɗi ndeerɗi e majje ,
Malal yeeyori ɓe heen fotde miliyoŋaaji teemedde jeegom (600.000.000) ,
o heɓi kaalis makko , o raaŋani ruttaade suudu makko ,
ndeen o artii e Otel Daande_Maayo , o noddi kalfinaaɗo Cuuɗi Otel ɗi .
Malal wiyi mo : Allah dey newnii kisa mi heɓii kaalis to njahnoo mi , ƴeewan’am woɗndu mi yoɓa balɗe tati ,
jamma men ɓennuɗo hanki , jamma hannde e janngo.
Oon wiyi Malal : suudu dey ko ujjunnaaje tati .
Malal jaabtii : hay so ɓuriino ɗoon waɗataano caɗeele , waɗde jaggu ujjunnaaje sappo e ɗiɗi , heen tati ko woroore ma .
Balɗe tati ombo lelii e Otel he , ombo durna miijo makko hol golle ɗe o jogori waɗde tawde hanti o heɓii kaalis potɗo nih
heewde .
O winndi eɓɓooji ɗi o yiɗnoo waɗde fu , hankadi Malal ena awa pehje ena limta : Mangasinaaji , oto baɗirɗo haajuuji , galle , koltu kwn...
Ndeen Malal anndii kala ko jogori waɗde ,
o soki suudu makko Otel , o tiindii nder laamorgo ndaartoyde ngoƴa makko ,
o yirlii e nder maggo fuɗ_naange , hiir_naange , rewo e worgo , ombo ndaarta galle jeeyeteeɗo taw ko galle lobbo janɗo e hakkille makko ,
ombo yaha omo laakna ha o ari e galle mawɗo toowɗo ,
jooɗɗo baɗɗo cuuɗi keewɗi ,
e damal galle he ina takkaa kaayit ina winndaa : galle o ɗo ko jeeyeteeɗo teemedde ɗiɗi miliyoŋ ,
Malal janngi binndol ngol tan naatori e nder galle he ,
joom galle o wiyetee ko Kesel e rewɓe mum ɗiɗo
Pennda e Garme .
Malal tawi Pennda e Garme ɗiɗo ina njooɗii ina njeewta nder galle mumen .
o salmini ɓe , ɓe calmintii mo ,
Malal naamndii ɓe , hoto joom galle o woni ? .
Pennda wiyi : joom galle o dey ko leltiiɗo fooftaade nder suudu ,
kono so ena moti haaju tiiɗɗo kay ɗoyngol makko alaa .
Malal jaabtii : hii ! mi anndaa hono haaju am fotirta e makko dey soko mbiɗo heñorii mo yiyde .
Pennda e Garme fof njahdini daaɗe ; fad ! jooɗo ! jooɗo ,
ɗoon Pennda yehi nder suudu noddoyde Kesel .
Ndeen hanti Kesel yaltii , ɓe calmondiri haa saɗi joofi .
Kesel wiyi mo : jiyaaɗo Allah hol_ko woni koyɗe ma ? .
Malal wiyi : ko binndol gonngol e damal galle ngol addi mi ɗo mbete njeewtiden heen .
Kesel wiyi : eywa wonaa a janngii binndol ngol ? .
Malal wiyi : eey soko tawde ko aan jeyi galle ma haa jooni mboɗo sikki eɗen mbaawi haaldude tan .
Kesel wiyi : ko binndol ngol haali ko hay taŋka ustetaake ,
ko teemedde ɗiɗi moliyoŋ mbuuɗu tan woni coggu galle o ,
so a yiɗii coodaa , so a yiɗaa ngoppaa ,
miin mi wonaa keñiiɗo e njeeygu he sabu ko o galle moƴɗo , heewɓe ne ngara ɗo ndaartude yide soodde suba e kihiiɗe .
Malal heɓɓitii : eey soko eɗen mbaawi yuurnaade nder makko seeɗa kay ? .
Kesel jaabtii : so welii ma kay ko laawol tawde aɗa sooda ,
naat en ƴeewaa nder e dow e les fu no siforii , sabu neɗɗo waawaa soodde ko yiyaani ,
noon kisa Kesel udditani_mo ɓe naati yirlaade nder ,
Malal ƴeewi cuuɗi gonɗi heen ɗi fof , dow e les ina hawra capanɗe
tati suudu ,
Malal woni e moosde ina wiya e ɓernde mum yeɗaaka o galle ,
ɗoon Malal wiyi : fof ina hawrani mi , jooni kay faam mboɗo yiɗi galle o .
kesel wiyi : ko leeli kala ko aan leelni ,
so aɗa yiɗi kay waɗ
hono jiɗɗo waɗata
nih ,
addu kaalis ma nde wonata waktu tawata ko mi egginii rewɓe am e kaake am fof haa laaɓa hanti , galle heddoo jeyal ma .
Malal wiyi : waɗde yaltin’ kaayitaaji galle o , mi tottu ma teemedde ɗiɗi miliyoŋ mbuuɗu , coggu taƴa ( tabita) hankadi hakkunde men .
Ɗoon Kesel ina welka ruttii nder suudu mum addi kaayitaaji galle , weeɗi mo .
O fawi heen gite ndaarde ɗi fotde hojomaaji sappo ,
noon omo joginoo beelnol makko , o udditi ittude heen kaalis ,
o limi haa timmi coggu ngu e yeeso kesel kañum ena limtoo ƴeewtaade so tawii Malal juumaani e limre ,
ɗoon ɗo kesel limtii , yananaa wiyi hii hankadi dey galle wontii jeyal_ma , jaggu kaayitaaji ma , aan dey a jiidaa e arooɓe ñalɗi fof ne mbaɗa ustu ɓeydu .
Malal heɓi kaayitaaji ɗi wiyi : eey jooni noon fad am mbiɗo jogii haaju yahde yeeso seeɗa .
Kesel heɓɓitii wiyi : hee hoto waɗ toon ko ɓuri waktuuji ɗiɗi sabu ko mi egginɗo ko ɓuri heewde e kaake am , so wonaa leece e kaakon cewkon alaa ko heddii ɗo , hay ɗuum ne jooni mi adda oto min njaha to galle am tokooso to .
Malal wiyi : so Allah jaɓii mi leelaataa , ɗoon Malal yalti fayde Otel ,
Nde o yottii Otel , o noddi kalfinaaɗo cuuɗi ɗi , o wiyi oon tawde haaju am humtiima ngar mi ko tottude ma coktirɗe e woppitde suudu ndu ,
Oon jaabtii wiyde : a jaaraama kadi balɗe ma tati ko hannde gasi , rewaaka hay dara kono musiɗɗo enen dey hay gooto e men innitaaki e tee aɗana yaha .
Malal wiyi : ko goonga miin ko Malal woni innde am kadi ko sahre Hocceere innitortoo mi .
Oon heɓɓitii : eey miin ko Allaadu Ñiiwa soko wuro ko Ɗooje .
Malal leƴƴitii woni e jalde wiyi : mi meeɗaa nan’de hono innde ma nde “Allaadu Ñiiwa” hii aan aɗa wonndi e innde mawnde , ɗoon Malal weeɗi mo coktirɗe suudu , ɓe ndokkondiri juuɗe waynondirde ( au revoir) ,
Malal rewti e laawol fayde galle mum ,
o tawi Kesel ina rusi kaake mum fof haa laaɓi .
Malal wiyi Kesel : koni mi leelaani ? .
Kesel heɓɓitii : ko aan tan dey padnoo mi , suddiiɓe am e kaake am fof mi nawii ,
Kesel weeɗi mo coktirɗe galle o , duwii yo Geno waɗ barke e ko soodaa mbete hisa haa natal .
Malal jaabtii : aamiin .
Kesel yahi , Malal heddii e galle mum ina sunnoo ena ƴeewtoo nokkuuji ɗo foti feewniteede e galle he ,
ndeen malal yirliima , yuurnitiima e nder galle he ko juuti ,
ɗoon o dimmbini hoyre kadi o ɓami kuɗol winndude kala ko ŋarɗinta walla ko waɗtatee heen ,
Malal yalti fayde Jehre soodoyde leece , teleeji , rajooji , firgooji , widewooji e geɗe fu ko ina ñaanta cuɗi ɗi ,
Kala damal o wayli kadnaat muuɗum , o ƴeewi sop-lekki (menuisier) gooto e elektirisitee ( jayngeloowo ), o jolni ɓe e e oto haa galle makko ,
heen geɗel fof waɗaa ɗo foti won’de ,
hankadi galle o ɓeydii jogaade ŋari , Malal hoɗi .
Huɓeere makko nde ko toownde yaajnde , yooɗnde ,
laaɓtunde e ndaarki , potɗo e mayre fof ina anndi ko jawdi lelii ɗoon ,
e no wayaa woniri waktu ne daasdoo e mbaydi muuɗum haa jamma Malal ronki ɗaanaade ,
o waaldi miijooji e heppude ko weetata , ombo summba , ombo sajoo , omo ennda muuyooji keewɗi e nder soklaaji makko ,
Hankadi o natti yiɗde maayde law ,
ombo fewja haa balɗe…
haa lebbi…
haa hitaande…
ombo lima tan , ombo limtoo haa ɗo weetori naange feeri kisa o renndinaani yiytere ,
ko ndeen tan Malal meeɗi waasde juulde subaka law .
E no sahtu ɓosirta haa beetawe dooki , ɗoon woni o yalti galle makko tiindaade nder laamorgo , Malal joli e taksi namndorii hol_to otooji jeeyeteeɗi keedi ?
Dognoowo taksi o jaabtii : so tawii Allah addii en haa toon mi hollu ma . Taksi ne loosi e laawol godoroŋ (goudron ) Malal ne yeeɓa mbeddaaji ha ɓe njottii hedde toon ,
joom taksi o wiyi : so a rewii ɗo a selaani haa to laawol ngol maayata ɗo , ma a yiyi galle mawɗo daneejo ko otooji njeeyetee nder.
Malal wiyi mo eey : a jaaraama , noon woni Malal jippii yoɓorde mo paas ,
jaggi laawol haa toon ,
o naati nder yeeyirde otooji ɗi ,
o heɓi hakkunde majji yiɗde suɓaade ,
ha o yiyi heen otooji keewɗi nannduɗi , cuɓaaɗi ɓurɗi yooɗde deggondirɗi bannge ,
o naamndii hol_no foti cuggu majji .
Joom otooji ɗi jaabtii wiyde : heen oto fof ko miliyoŋaaji sappo mbuuɗu jarata .
Malal labii e majji oto lobbo paarnorɗo , itti kaalis limi haa timmi coggu ngu , rokki mo ,
ɗoon joom otooji ɗi waɗani Malal kaayit “faktiir” (facture ) gooŋɗinirɗo seedeeji coggu hakkunde maɓɓe .
Ko nih woni Malal ine fuɗɗoo laaɓtira seeɗa_seeɗa ,
ndeen Malal heɓii oto mum joli heen yiɗde yaltin’de ngam fayde galle mum ,
oto makko waɗi yahdu ngooroondi o ɗeɓi buɓɓaade e goɗɗi gonnooɗi e nokku yeeyirde he fu , liggotooɓe ɓe fof ngummii peeci wulaango hoto waɗ !
hoto waɗ !
ndeke Malal ɗeɓii yejjitde sabu waɗii duuɓi ko o wayri dognude oto .
Malal waɗdi heen haa yalti boowal , yimɓe ɓe kala ngari ,
mawɗo jeyɗo otooji ɗi wiyi Malal : aan mbete a waawaa dognude ?
Malal wiyi : mbiɗo waawnoo kay mi ɗeɓii yejjitde tan soko jooni mi faama ngati , mbiɗo humpitonoo dognugol oto sanne .
Oon wiyi Malal : waɗ seesa koy gila a bonnaani ko heewi ,
dognir jam_jam ɗo e hiirde walla nde weetata tawata ko koyɗe ma ngoowtii .
Malal jokki laawol ina dogira no waawiri , ombo yaha ha o sooynii Saalif suka gorko ina jeyaa wuro maɓɓe ,
Malal korni oto mum : piip ! piip !
Saalif e heewɓe yahatnooɓe njeeƴtii ,
Malal joofii Saalif feɗendu ,
Saalif ruttini feɗendu e mum wiyi :ko miin , ko miin ? .
Malal wiyi : ko aan kay , ar gah ! ,
Saalif yottii e makko , ronki heftin’de ! ,
Malal salmini mo salminaango teddungo ,
eɓe calmondira , Saalif ina futtini Malal gite kono ronkii heftin’de hol fof potɗo won’de o gorko jolɗo e oto paayodinnɗo keso pul . Malal rewi e innde makko wiyi : Saalif hol_no sukaaɓe wuro men mbaɗi ? .
Saalif jaabtii : njaafoɗaa , miin dey ! mi wonaaa kaarɗo ganndal ma no feewi sinno ko sago , a innito seeɗa mbele ma mi waaw anndude ma .
Malal jali , wiyi : wonaa ko ɗum bonni Teeru , so a yiyi Gure mawɗe ne kulee ko hono nih , hii ! , e ndaw ko haawnii ,
a waɗaani hay duuɓi sappo moƴɗi aɗa faayta yimɓe ɓe nganndunoɗaa .
Ndeen Malal haalii ka tan ,
Saalif ɗoon heftini yeeso e ƴiiƴam makko ,
hakkille mum arti e Malal kono o hulii wiyde ko Malal ,
o sikki noon ko nannduɗo e Malal foti won’de ,
o ndaari Malal ko juuti ,
Malal wiyi Saalif : tawde a ronkii anndude , mi fellita haalan’de ma innde am ,
miin ko Malal mbiyetee mi , ko enen nih boom njeydaa e wuro wooto to Sahre Hocceere ,
galleeji men ndenndi kalasal gootal , so tawii a faaytii koɗdiiɗo ma kay ina haawnii .
Saalif diwi haa dow maɓɓii e makko wiyi : eskey ! ƴeew hakkille am addii ma , kono mi ronkii yananeede ,
mi hulii wiyde ko aan woni ɗo , yanti heen kadi njaafoɗaa mi tinaani garangal ma e Laamorgo , soko noon mi heftinii ƴiiƴam , mi siftorii tigi .
Malal wiyi mo : jooni kay jol njehen kabrondiren sabu yeewtere men heƴataa ɗo .
Ndeen Saaliif jolii , ɓe njaggi laawol fayde galle Malal ,
oto o ina doga , eɓe njokki salminaango haa joofi .
Salif ne luusa Malal gite ena wiyra ɓernde eskey o oto no foti nih e Malal ngal ñaantungal ndeke dey aduna ena haawnii.
Malal wiyi mo : kiba sukaaɓe wuro men , mbele eɓe ndillina sabaabu dey Soko Saalif nanaani nde wonnoo hakkille mum ruttii ko e ngonka Malal ndeen , omo miijo , omo lemoo Malal e oto mum so tawii ko goonga tigi ko oon ñaamatnooɗo kedde woni ɗo .
Malal ɓamti kadi naamndal wiyde : ebo Saalif heɗto mbiyi mi mbele sukaaɓe wuro men ne ndillina sabaabu ?
Saalif jaabtii wiyde : so goonga haaletee e o ɗo sahaa nde tawnoo jamaanu ina faaɗi : hay gooto e amen gollaani .
Malal wiyi : Hii ! hol_no nguurduɗon e Laamoorgo nder Teeru hoyre am, hoyre am ? .
Saalif jaabtii wiyde : e baawɗe Allah tan , hay njoɓdi galle amen ko bone ,
alaa noon ko haali njoɓdi ndiyam e jeyngol , ndu lewru nih hay ndiyam min cuwaa tawo yoɓde .
Eɓe kaala ɓe njoofnaani tan haa Malal usti heñaare oto mum , ɓe ndarii ,
Malal jippii udditde damal galle kadi ɓe naati .
Malal wiyi mo : ko ɗo dey woni galle am , kono tawde wonii mbiyɗaa on ngollaani , ngaree ƴeɓton e cuuɗi he , ñaamde e yarde on njoɓataa .
Saalif wiyi : hey ! mande ma ɗo e Laamorgo ? .
Malal heɓɓitii wiyi mo : ɓooyaani .
Saalif wiyi Malal : hol_ko ngollataa jooni ? .
Malal wiyi : ko laggu_laggu tan mbaɗat mi , hay e balɗe he mi dañiino Kaaƴe Jama’a kono mi yeeytii ɗe .
Saalif wiyi : mbele jama’a ina heɓoo e laamorgo ngo ? .
Malal wiyi mo : Jama’a ne heɓoo kay kono weeɓaani to ɗuum addoytee to
kadi piyanɗe ina keewi toon ,
sahaa fof woodat maayɓe walla barminaaɓe heen .
Saalif wiyi : hay maayde ina yiyloo dañal ɓuri wuurdude e basal .
Malal dimmbini hoyre wiyi : a haalii goonga sabu ko kaalis woni coktirgal damuɗe aduna .
Kono tawde hankadi mbiɗo moofti ko ndañ mi ko ,
gooto e mon fof maa waaw naatde heen golle so tawii Geno jaɓii .
Ɓe njooɗii ɗoon soccondirde ngam ittondirde kumpa ,
ɓe kaaldi mbelka
ha ɓe ɓeydii suusondirde ,
Malal wiyi mo : yah noddoraa sukaaɓe men wonɓe ɗo ɓe , sabu ɗo e balɗe mboɗo yiɗi ƴeewan’de on liggeey ɗo tampuɗon seeɗa .
Ɗoon tan Saalif haftii wiyde : Malal a jaaraama waɗde noon mi haalnoyaaɓe min ngara .
O jaggi laawol fayde galle maɓɓe ngam tawtoyde Hammadi , Demmba e Paate en .
tawi ɓeen kadi ndeke ina njeewni ko o yettotoo sabu teelngo mumen e pettel karte .
Ndeen Saalif Naattii galle o tan ,
Hammadi wiyi : hayyoo Saalif ,
Demmba wiyi : ko miin e makko ngonndata juungo ,
Saalif ina weddooɓe sooynannde gite haa yottii ɓe , wiyi ɓe e salminaango mbete ko jam woni e mon ?.
Ɓe calmitii kamɓe tato fof , hankadi heddii Saalif ina annga tan , ina moosa , ina yiɗi haalde haala Malal .
Nde wonnoo Demmba ko gannduɗo yimɓe , nde ndaari mo tan faami won’ ko o yiɗi fen’de ,
ɗoon Demba wiyi mo : Saaliif aɗana moosa dey , hol_ko ndañɗaa hannde ,
emin keɗi ma moɗɗu ara .
Saalif wiyi ɓe : so mi haalanii on ko njiyi mi ko ,
on mbeddoto karte mon ɗe laakara ndefton e am .
Demmba wiyi : so ɗuum kay haalan’ min laare gila law ,
Saalif wiyi ɓe : oɗon nganndi Malal to Sahre Hocceere ?
Demmba heɓɓitii wiyi : hii ! Hii ! kori o maayaani dey ! ,
Malal taani mum Daado Pural walla ?,
Saalif wiyi ɓe : eey ko kanko tigi e hoyre makko , soko wonaa maayde ,
omo selli .
Demmba wiyi : aay noon ko woni e makko ? .
Saalif wiyi : hannde ombo waylii no feewi , so a fawii e makko yiytere a yeeɓat mo sabu makko laaɓde e welde ndaarde ngati hannde Joomiraaɗo ina luɓiri mo neema , haaju fof so tawii o welaama ombo waawi humtude .
Demmba ina heppa nde o joofnata konngol makko wiyi mo : iis ko maayka kaalataa , Malal to tolnii e duuɓi ɗo waawataa neemaade ko ine luukee , hankadi kay alaa ko o waawi liggaade so wonaa ñaamde kedde .
Paate heɓɓitii wiyde : mbete wonaa neema woni ko e
junngo Allah ?
Demmba e Saalif njahdii daaɗe : eey , eey .
Paate wiyi ɓe : ndeke moƴƴere jommbaani aadee , omo waawi dañde ngati bajjo anndodtaako .
Eɓe kaala ɓe ngasnaani tan Hammadi telɓini ɓe : hee ! Hee!
sabu Allah tiiɗnoɗee hoto cukkee yimɓe noppi ,
alaa fu ɗo Malal rewata ha o heɓa neema , ngam onon kala oɗon nganndi hono Malal wuurdi e galle mum ,
o alaa e tee hanti jikke iwii e makko ,
hay gooto ittataa tottude mo no o foti jinndude nih luɓal walla denndal kaalis liggorɗo e ngal donngal rewɓe e sukaaɓe ngal o huufi ,
kanko kay so o heɓii dañde rotteneede walla heddeneede ko e arsuga makko .
Saalif tawi sekii jaabtii ɓe : onon mbete ko onon ndokkata , paamee noon aduna ina heewi wutteeji , dañɗo ina waasa ,
baasɗo ina daña ,
so on nganndii Allah tan on pooftii , mbiyi mi ko miin tigi yiyri Malal gite am ,
ko kaal mi ko iwataa haa aduna o firtoo , o nelii kam kadi e mon
haade wonii hay gooto e men gollaaki , ma o naatnu en golle , ndañen ɗo tampuɗen .
Hammadi wiyi koni giƴi am suusi Allah , so tawii ko mbiyɗaa ko goonga , ummo naw min to makko ngati jeddi keewii .
Saalif wiyi:ko onon leeltini yahdu men toon , miin kay onon ngarnoo mi noddude .
Ɓe ngummii jaggude bolol , ɓe ndeggondiri fayde galle Malal en ,
eɓe njaha ha ɓe payndii , Saalif wiyi ɓe : coynoɗee ndeya huɓeere toownde labaande wulaare ,
Demmba jaabtii wiyde : eey noon kadi , emin keɗii ma , haal ko woni e mayre ! ,
Saalif wiyi : ko ɗoon woni galle Malal Daado Pural Jaagaraf Sahre Hocceere .
Hammadi serkiti jaleeɗe wiyi giƴi am : hankadi noon haala ka wontii fenaande ɓaleere kurum , wiyde ma ndeya huɓeere yahnde haa jaggi e asamaan ko ɗoon woni galle Malal ,
ndeke a wontii penoowo maa tawee hakkille ma ko ustiiɗo boom .
Paate wiyi : mbete wonaa ko toon payɗen , jooni kay njahen tan ,
ko waawi won’de heen fof maa laaɓ cer, ngati jeddi keewii .
Ndeen ɓe njottiima damal ngal , ɓe ñoƴƴi hulndeere ,
tan Malal ina jooɗinoo dow , tellii udditani ɓe damal ,
wonori e moosde e salmin’de ɓe teddungo , hanti ɓe naati ,
Malal reggini ɓe haa to Yeewtirde mum (saloŋ , salon).
Eɓe nganndondiri kamɓe fu gila Sahre Hocceere .
Ɓe keɓi toon eɓe kaala , eɓe ittondira kumpa haa juuti Malal wiyi ɓe : mi neliino Saalif dey e mon , mboɗo sikki o heɓii yettin’de nelal ngal .
Paate wiyi : ko goonga kay giƴi am o heewaani haalde nih kono ngol kam o yettinii hay dara o ŋakkinaani heen .
Malal wiyi ɓe : haade wonii on ngallaani hay batte ma mi sood mangasinaaji joy moni e mon fof ƴeɓta heen goto ,
miin mboɗo yaha caggal leydi somoyaade ,
so Allah waɗii mi artii e dow jam , loowen e majji njeeygu haa heewa ,
mangasin keddiiɗo o , waɗee mooftirde ,
taw so ɗiya ngasii eɗen njiggoo e mooftirde he .
Ndeen Malal haalii ko yiɗi waɗan’de ɓe ,
Hammadi heɓɓitii wiyde mo: a jaaraama tigi_rigi , sabu ko hono nih tan neɗɗo waawi haaɗan’de banndiraaɗo mum ,
dañde luɓa walla rokka ko ɗuum fotde hakkunde woodondirɓe , ko Allah noon jogii njoɓdi yo o yoɓ , o teddin’ ma ko aldaa e ɓuutdi .
Demmba fawti heen wiyde : yo Allah ɓeydu ko dañaa ko ,
wila haa banndiraaɓe juulɓe fof keƴa heen .
Paate heɓɓitii wiyde : miin dey ko goonga mbiɗo yettu ma ,
soko njaafoɗaa kadi mbiɗo yiɗi anndude hol_nde ngarɗaa e laamorgo ?, yanti heen hol_ko woni golle ma jooni ?
Malal wiyi ɓe : mi wonaa ɓooyɗo ɗo e wuro laamorgo ngo no feewi so heewi ko yontere tan , kono Allah newnii e o sahaa ko Kaaƴe Jama’a njeeyat mi , mi yettii heen noon Allah no feewi , sabu wonaa seeɗa ndañ mi ,
ɗannungal fof ina heen , neɗɗo noon so weldaama laawol tawde ko Allah woni dokkoowo ndeke ombo waawi arde jooni_jooni o heɓa ko baɗɗo duuɓi teemedere e nokku heɓaani .
Paate wiyi : ko goonga tigi , yo Allah rokke juutde balɗe e baɗtane moƴɗe , rokku ma kadi fandin’de jawdi ma ndi .
Eɓe njaŋtoo tan , hankadi murteende naatani Malal haa wiyi ɓe : haade wonii on ngollaaki kadi hay yoɓde cuuɗi mon newaaki njehee ngaddoyon kaake mon , Malal holli gooto e maɓɓe fof suudu mum , itti coktirɗe damal galle ngal fawi ɗe e junngo Hammadi .
Ɗoon Malal ummii jolde e oto mum tiindii jehre ,
kamɓe ɓe njehi addoyde kaake maɓɓe .
Nde Malal yettii jehre naamndii nokkuuji jeeyeteeɗi
so ina ngoodi , ndeen Malal hollaama nokkuuji keewɗi ,
heen joy kisa Malal suɓii ,
leelaani Malal jolti e oto mum ngam ruttitaade galle e habroyde sukaaɓe ɓe .
Nde Malal arti galle mum tawti ɓe ngaddii kaake maɓɓe .
Malal habri ɓe won’de Allah newnii maŋasinaaji joy ɗi .
E wiyde Malal hankadi jooɗnde alanaa ɓe , sabu so weetii kañum dawanta ko caggal leydi somoyaade .
Eno wayaa woniri , sahtu ina yaha dartaaki e mbaydi muuɗum haa Geno addi subaka mum ,
Malal waynii ɓe , totti ɓe ko ina timmina nguura maɓɓe fotde lewru ,
o fokkiti somoyaade jehreeji hakkunde leyɗeele to Baŋkook e Hoŋkoŋ ,
o waɗi toon balɗe noogaas jeetati , kono o somiima e nder balɗe tati ha o jolnii koonteneeruuji makko ɗiɗi e batoo kargoo (laana kargoo) fayde Laamorgo .
Malal heddii to jippunde mum Otel jonte tati sabbaade nde batoo mumen foti yettoyaade Laamorgo .
Noon woori kisa haa daawal ngal timmi tan Malal joli arti e “Ngenndi” e nder Laamorgo .
Ndeen Malal artii fooftiima e galle mum ,
o noddi wonndiiɓe makko yahdude e maɓɓe to poor (port) addoyde konteneeruji ɗi .
Alaa ko o yejjiti soodde e geɗe jeeyeteeɗe gonɗe e jehre nde ,
o addii comici , paɗe , pafti , lone , rajooji , teleeji , montoraaji , darabuuji , jawe , kootone , pegge e geɗe goɗɗe coklaaɗe e nder jehre nde ,
ɓe ƴeɓti fof ɓe loowi e mangasinaaji ɗi haa ɓitti ,
hankadi golle maɓɓe puɗɗii . Mangasinaaji maɓɓe ɗi alaa ko ɗi poti yooɗde e jehre nde ,
Garɗo e nder mayre kala wiya yahtaa ko maa yiyra gite mum mangasinaaji maɓɓe ɗi .
Yimɓe fu ina naamndoo hono ɓe keɓiri ,
eɓe kaala ñaam_golluuje Malal sabaabu dañal maɓɓe no ardi , nanɗo kala duwoo , yetta Malal .
Ndeen Malal tottii ɓe nokkuuji ɗi haa woni balɗe tati ,
Paate wiyi mo : Malal jooni noon ko goonga a waɗanii min fotde , soko won ko njiɗ mi laaɓeede e yeeso minen gollotooɓe ɓe kala !
Malal wiyi : eywa , naam , aɗa waawi haalde hol_ko njiɗɗaa laaɓeede ? .
Paate noddi Saalif , Demmba e Hammadi e yeeso Malal , ɗoon e jooɗnde maɓɓe ,
Paate wiyi : miin dey njiɗ mi anndude ko mbaydi liggeey golle men ɗe no njahrata ,
so tawii min liggortoo ko haa lewru maaya , walla ko e duuɓi nde min keɓa heen fotdeeji amen ?.
Malal jaabtii : Paate ko haala moƴɗa kaalɗaa , sabu denndal nde feewata ko maa gooto fof qiimoo heen feccere mum e kala ko haalaaka jooni so mumiima ine waawi jibinoyaa janngo luure hakkunnde men ,
ɗo kay haade wonii on puɗɗiima , en ƴeewat tan kala kihiiɗe so on ngartii moni e mon fof addora roɓaande mum ,
so lewru maayii mi yoɓa on , so yehii ɗo e hitaande walla duuɓi ɗiɗi ina waawi mi rokka on ngalu ndewron muudooji mon taw kadi on ɓeydiima won’de haralleeɓe njulaagu .
Paate moosi , heɓɓitii wiyde : ko nih ɓuri laaɓde e tee hakkunde banndiraaɓe hoto mogge ngon heen , sabu moni kala anndaa ɗo aduna jogori weetde , rafi cellal ine woodi , maayde e wuurdi ngonndi , ronooɓe ina ngoodi , yanti heen yimɓe ko haalooɓe , naafigeeɓe kadi ko e yimɓe ndewi jamma e ñalawma ,
so goonga haalaka tan janngo so woodii ko yani ko caɗeele wontoyta ,
enen njoyo ɓe noon en njonii seede koye men ,
En mbinndat jooɗoo , binndi mooftanee aduna .
Ko noon tigi woni ɓe paamondiri e fehre maɓɓe ,
kamɓe fu ɓe laatii gollotooɓe Malal , hanti omo laaɓtira seeɗa_seeɗa e jotondiral renndo Laamorgo ngo ,
hankadi o woni jaarga mawɗo kaaleteeɗo e jehre nde , jeewtirteeɗo e nder Laamorgo ,
ko haala makko tan , haala gollotooɓe makko walla mangasinaaji makko .
dille innde Malal nde fuɗɗii heewde e wuro laamorgo ngo , nokkuuji fu gila e birooji
(bureaux) , nder galleeji , mbeddaaji e kala ɗo ɗiɗo walla tato njeewti ko maa haala Malal siiftoree ,
alaa noon ɗo heddii tinaani dille makko e nder Laamorgo ngo ,
o wontii kormeteeɗo , doganteeɗo , kumtoowo haajuuji ,
ñaageteeɗo ,
banngeeji_banngeeji yimmɓe ne ummoroo , cente e cente fayde to galle Malal Laamorgo ,
sahaa fof ñaama kala_en e ñaama kaala_en ina njiyloo Malal , awluɓe , wammbaaɓe , yimooɓe , yeewtooɓe , tinndooɓe mawɓe e sukaaɓe ɗemmirta jeewte mumen ko haala Malal galo jahoowo Hoŋkoŋ e Baŋkook o .
Innde makko yaaji , ummiiɗo e laamorgo fu nawta innde makko sahreeji , gure e nguron , hay so yimɓe namndaaki nanat dillere makko hankadi Malal laati paarnorɗo .
Nde wonnoo noon o tampiino , kadi jawdi ndi ardi ko doole e sahtu gooto ,
ko ɗuum waɗi mo yaawde siftorde toppitaade ɓesngu makko to Sahre Hocceere ,
ɓernde makko duƴƴorii e ngonka galle tokara Njenngudi makko e fotde nde o mofani ɓesngu mum e tuma jaaƴtoyaade mo .
Ɗoon ɗo Malal miijtotoo wuro mumen ,
o felliti ƴeewde koolaaɗo dariiɗo jahoowo to Sahre Hocceere ,
ndeke tawi o dañii musiɗɗo biyateeɗo Njel , jeewtidiiɗo makko gila Allah naatni mo jehre nde .
Malal wiyi : Njel haade wonii a jinndaani no feewi , tiiɗno mbiɗo yiɗi njahanaa mi koyngal cuuɗi amen
Hocceere , nawanaa mi toon nelal haaju am ɓurɗo woƴde mi .
Njel naamndii wiyde : oon haaju kam ko woni ?
Malal wiyi : njiɗ mi ko mahde hoɗorde , sabu galle am ena faaɗaa ɗo woni , nawanaa galle am kaalis nguura e natal huɓeere nde njiɗ mi mahaneede nde .
Njel heɓɓitii wiyi : hay batte saɗtiraani mi heen ,
so aɗa heñii addu jooni ɗo ngonɗen ɗo , mbiɗo waawi yahan’de ma .
Ndeen ɓe paamondirii Malal weeɗi Njel miliyoŋaaji noogaas mbuuɗu seefaa e njooɓaari , waɗdi heen natal huɓeere fotnde maheede nde ,
ɗoon Malal wiyi so a yahii tottaa sudiiɓe am , mbiyaa ɓe mbiɗo selli mi salminii ɓe kamɓe kala ,
mbiyaa ɓe noon mi yamirii Jeewo am yo o huuf mahdi ndi soko kadi o tiiɗnoo wallondirde e Kummba e Kadiija ,
so tawii noon a naatii Sahre Hocceere nde aɗa waawi naamnaade galle Malal taani mum Daado Pural , ko noon ɓur mi lollirde ,
so aɗa yaltina kalis o e natal ngal noon tottu e jeese rewɓe am tato fof ,
mbiyaa ɓe kadi yo ɓe kolle ɓiɗɗo baaba am gooto gonɗo toon biyateeɗo Wuldu , mi salminii mo ,
mbiyaa mo ko miin wiyi :” Jaagaraf dono Jaagaraf ko tiroowo tabalde so artii ”.
Ndeen ɓe kaaldii haa Njel faamdii nelal makko ,
ɗoon Njel ƴeɓti kaalis o e natal ngal mooftude e beelnol ( sac ) mum ,
noon woni ɓe ndokkondiri juuɗe waynondirde (au revoir , bientot),
Malal wiyi Njel : yah e jam ; ngartaa ko leelaani .
Njel heɓɓitii : eey waɗde yo Allah jaabo duwaawu , mi yehii ,
jam yeeso e caggal am .
E no waktuuji ngoori , Allah waɗii Njel naatoyii to Hocceere ha o yiyndiri e suddiiɓe Malal tato fof ,
caggal mbaydi salminaango hakkunde maɓɓe e humpitde haaju nelal Malal ngal o addi ,
ɗoon e yeeso rewɓe tato ɓe kala , o yaltini neldal ngal ena soomodii e natal huɓeere Malal faalaa mahaneede nde , o naamndorii galle Wuldu en .
Ɓooyaani Maalaaɗo jeewo Malal , noddi culalel gootel ina wiyee Mbaare holloyde njel toon ,
ndeen ɓe ngarii galle Wuldu en , cukalel ngel joofonii mo hollude Wuldu ,
ɗoon ɓe calmondiri kanko e Wuldu salminaango timmungo ,
Njel ƴeɓti konngol wiyde : miin noon ko mi dariiɗo faytude laamorgo ko Malal neli mi e galle mum ,
o wiyi kadi yo mi yettin’ nelal salminanngo hakkunde mon ,
e wiyde makko : “Jaagaraf dono Jaagaraf ko tiroowo tabalde so artii”.
Wuldu jaabtii : so Allah nawtii ma mbiyaa mo nelal makko timmii hay dara ŋakkaani ,
mi faamii yiɗde makko , a jaaraama yo Allah nawte e dow jam ,
mi salminii mo , mbiɗo naamndo no o waɗdi e ladde .
Njel haftii ummaade fayde wuro laamorgo.
To galle Malal ɗoon e ɗoon tan tawi jamɗe , simoŋ , kaaƴe e ceenal coodaama haa addaama ,
mahooɓe noddaa , iiñcuru heewti wuro Hocceere ,
tinɗo fu suuma junngo mum e hunuko ngam miijtaade ndeen e ngonka Malal no waynoo .
Ko noon kadi hankadi wuro maɓɓe e hoɗdiiɓe saraaji kala daande wonti wootere haa to Laamorgo ,
ko innde Malal tan haaletee , e ka jokki lebbi , ñalɗi e ñalawmaaji ndeƴƴaaka haa lobbere darii e nder galle Malal ,
Nelde ina njokkondiri ndartaaki e lewru fof .
Hanti galle Malal iwi e coono , hakkillaaji Ngenndi ndi taam huccani Malal , o laatii jaarga ganndaaɗo , paarnorɗo wuro e” Ngenndi”,
o wonti nantuɗo innde makko e nokkuuji fu .
Ɓatakeeji ena ummoroo bange yo e bannge Malal ina ñaagee ,
ina woytanee tee meeɗaani sooynude jikke hay gootol .
Ko noon woori haa waɗi ñalawma e sahtuuji o siiftori Ceerno Duunde ,
e nder miijo omo haalda e hoyre makko : ko Allah dey anndi hono Ceerno Duunde woniri ;
jooni kay mi winndat mo ɓataake e waɗdude heen kaalis seeɗa fayde e makko ,
mi anndina mo ngonka wayliima , mi fuɗɗiima yiyrude gite am ko o haalnoo .
Nde Malal miijtii ko foti waɗan’de Ceerno ,
o winndi ɓataake naworde ujunnnaaje sappo mbuuɗu e haala mbelka fayde e ceerno Duunde to Kaaƴe Pawe .
Ndeke ko adii neldal Malal fayde e Ceerno ,
dille awluɓe e wammbaaɓe , yantude e artooɓe ine ngiwi laamorgo naatnii haala makko e noppi Ceerno ,
sabu haala Malal yaltii laamorgo ,
yehii to gure , e nguron hay Sahre wootere furgaaka .
Waɗti sahaa fof so haala Malal memaama to Kaaƴe Pawe , Ceerno Duunde yiila hoyre , wiya : mbiɗo anndi Malal tigi ,
mbiɗo anndunoo ma o heɓ barke e darja ,
ngati ko o ɗoftiiɗo mawɓe , jaɓɗo kadi won’de almuudo ko weeɓaani e yonta hannde ko .
Ko noon hono ɓe kaalirta innde Malal e jooɗnde fof e kala dente tan haa waɗi saanga e dummunnaaji Ceeerno ina jooɗii hakkunde almudɓe mum ne heɗtonoo tapsirooɓe , faa sagata gorko tawi ɓe ɗoon ,
oon totti Ceerno neldal ngal wiyi ko ummoraade e Malal .
Ɗoon Ceerno moosi , dimmbini hoyre wiyi : eskey hono Malal dey weeɓaani , sabu teemedere neɗɗo humtanaama ɗo haaju mum , soko hay ɓataake mi heɓaani e mum ; alaa noon ko haali neldal woroore ,
yo Allah waɗ barke e Malal uddita mo e kala bannge .
Ko ɗoon almudɓe ɓe ɓeydii faamde Malal galo , kaaleteeɗo , jimeteeɗo o dey ndeke ko almuudo Ceerno Duunde .
Ko nih woni sahaa e sahaa kala wooda deeyɗo Ceerno wiya ena yiɗi yahde Farayse ,
Heen yimɓe mbiya ko Amerik , ɓeya mbiya minen ko lootaade dañal tan ,
Ceerno mari hooleede heɓori yimɓe ñawndotooɓe e deeyooɓe subaka e kihiiɗe ,
Ceerno Duunde woni hankadi dabotooɗo nanaaɗo , nootaaɗo rewɓe e worɓe sabu tan anndireede ko e MLalal o jotondiri .
Ɗuum saabii kala ɗo Malal haala , yimɓe mbiya ko almuudo Ceerno Duunde ,
won heen njokka ko Ceerno looti mo ɓayre dañal kaalis .
Innde Ceerno Duunde kadi ɓeydii taccude gure e leyɗeele keewɗe ,
almuudɓe ina ngarda pucci , gelooɗi , bamɗi e otooji jipaade nder galle Ceerno Duunde ,
ɓe ina ñaagoo mbinndudi innde Allah , ɓeya ko duwaawu ɗaɓɓitta e makko ,
sabu ina ñohee nih duwaawu Duunde ɓuri kadi kuɗol mum
moƴƴude .
Nanɗo ko kanko woni Ceerno Malal fof heewaani fadde ñalawma saka balɗe ɗiɗi tawa doganaani toon ,
hakkunde Ceerno e Malal wontii ko pulaar wiyata ko :”alaa baawwɗo ŋabbude e lekki ha o heɓa lekki ,
kono ina woodi ŋaboowo e neɗɗo ha o heɓora neɗɗo”.
E hono wayaa woniri , aduna ine wammbii e mbaydi muuɗum ,
sahtu ina ɓosa , golle Malal ne ɓeydoo ,
ñalɗi kala Malal ine haalee haa hankadi hakkillaaji keewɗi to Hocceere keedtii e makko .
Dille Malal hanta keewi noppi ,
ko o joom jawdi , jooɗɗo, jontaaɗo, jeddi ngalaa hono Malal weeɓaani ,
waɗtii to Sahre Hocceere kala kaaloowo innde Malal ko maa wiya : Jaagaraf dono Jaagaraf , Malal taani mum Daado Pural .
Yimooɓe , ñaagotooɓe mbiyata ko : Jaagaraf dono jaagaraf , taani mum Daado Pural ,
o suwaa tawo fiileede kono nde wonnoo ko e suudu laamotooɓe oyalti , ko ɗuum waɗi eɓe innira Malal ndeen innde .
Ko noon kadi woori haa won heen natti wiyde Wuldu jaagaraf ,
ko Wuldu tan ɓe mbiyata .
Nde tawnoo Wuldu ko neɗɗo goongiyanke e tee o majjaani jamaanu e hello wirtiingo hay son go memaani ,
o faamii ko ɓe ngoni e dow muuɗum ,
Wuldu durni miijo ha o faayori ko ngol itteteengol ,
ndeen faayre woppaani Wuldu ha o noddi batu « diisondiral » watulaaɓe Hocceere , paalimpaaɓe maggo yantude e diisneteeɓe wuro ngo fu ngari njooɗii heɗtaade ,
Jaagaraf Wuldu wiyi : ko jam noddir mi on ,
hannde enen kala en majjaani neɗɗaagal Malal , kadi woodi ko Allah luɓiri mo ,
eɗen nganndi ko o dariiɗo e yonta makko e tee o niɓɓiɗaani ,
Jooni noon tawde ko minen ndenndi lefol laamu ; mi rokkitii mo ngol so tawii o artii .
Njettoor am noon ina e mon , haa yeeso kadi mbiɗo yetta on , eywa ko ka tan njiɗnoo mi yettin’de wuro ngo .
Heen paalimpa gooto ina wiyee Buubu Gijele darii wiyde : Wuldu haala ma ina weli e tee goonga meha ,
anndu noon min kaaɓanaani ma tawo haa jooni ,
soko a fuɗɗiima mawnude , so tawii Malal artii e wuro ngo ko enen ndenndi sagooji mbaɗen no mbiyɗaa nih .
Ndeen Buubu Gijele rowii konngol mum , jooɗnde deeƴti wiyde cel ,
alaa pawtuɗo heen daande , heddii moni kala ina ɓuusnondira e goɗɗo oon gite haa juuti , Jaagaraf Wuldu woppiti ɓe .
N deen batu fusii ɓe kootii , Hankadi ɗaminaare njowitii tan e Malal .
Ko juuti eɓe panndii , aduna e mbaydi muuɗum eɓe cabbii sahtu nde Malal jaaƴtii ,
ɓe nganndaa Malal waɗtii liggoraade peɗeli to laamorgo to ,
ko njahee to , ngartee gah , ƴettee ɗi e ɗe… kanko e gollotooɓe makko .
Malal ina wonndi e sehil mum koolaaɗo jahdiiɗo haajuuji so tawii Njel tawaaka , oon noddirtee ko Buulel tee ko kañum nih heewi dognude oto Malal ,
arooɓe e Malal ɓe fof mbiyata mo ko koolaaɗo .
E nder laamorgo ngo ina anndaa so Njel ɓennii ko Buulel ɓuri badtaade Malal , ko o bawɗi gabbule Malal ,
ko Malal muuyaa , wiyi ; wiyaani fof ko kanko waɗata ,
kadi Malal ina weltii e geɗe makko nde tawnoo ko o pinɗo , joom pehje , keewɗo muñal , baawɗo cehilaagal ,
Ko kanko Buulel nih heewi wiyde e Pulareeje : neɗɗo yo dañ sehil ,
suɓoo yahdiiɓe , wonnda e banndiraaɓe mum gila sonngaaka , sabu haalooɓe pulaar mbiyi:” neɗɗo jiidaa e lekki kadi nanndaani e soɓoƴuru , so o teelii tan ko sonngeede rewata heen ” ngam o woɗɗat jinngooɓe ,
o wiya kadi heen sahaaji : Malal yuurnito ƴeewaa enɗam ma hoto dañ yimɓe dingiral , so jawdi gasii ɓe ngona dogooɓe wonta nimsa .
Hakkunde Buulel e Malal jotondiral renndoyankaagal mawngal ine ɗoon , nde Malal yiɗi fooftaade e wooñitaade yimɓe fof yahdata ko e Buulel ,
kamɓe tan ɗiɗo ɓe njoñoo feŋde yeewtere maɓɓe ,
ɓe togga ataaye ,
ko jeewte belɗe e jaleeɗe woni hakkunde maɓɓe .
Malal noon ina yiɗi bateede haa ɓurti , yanti heen kadi Buulel ko jeewtoowo mawɗo jogiiɗo cooñce ,
so ɓe ngondii ɓe kaaɓondirtaa , ko fijirde tan e jaleeɗe haa ñiiƴe maɓɓe caaɗa .
Aduna ine jokki hono kala sahaa e ñalɗi muuɗum ,
ndeke to Hocceere batu daɗɗii toon ngam ñaagaade ballal e ɓiɗɗo wuro baɗɗo faayiida fu ɗo waawi won’de , ina jeyaa e ɓeen Malal e woɗɓe yontaaɓe joom halal en . Ko noon won Hocceere winndi ɓateekeeji haa kisa Malal winndoraa heen ɗaɓɓere ballal fayde e wuro ngo ,
hono haala ardata taw Buulel ina yahnoo nder wuro tan haa hawri toon iwɗo Sahre Hocceere ena naamndoo no yiyrata Malal Taani mum Daado Pural ,
ɗoon e ɗoon Buulel wiyi oon : hol_ko mbiyataa Malal e hol_aan tawo ?
oon jaabtii wiyde : miin mbiyetee mi ko Kama njeyaa mi ko wuro Malal en Sahre Hocceere , tee mbiɗo jogii ɗo ɓataake wuro amen ngo winndi fayde e Malal en .
Buulel wiyi : hii ! Malal dey ko sehil am junngo ñaamo ,
ko minen ngonndi jamma e ñalawma , seerndata min tan ko lelnde , hay jooni so mi yehii ko to makko ndaaŋan’ mi .
Kama heɓɓitii wiyde : aan kay mi dañataa ɓurɗo ma hooleede , waɗde noon tiiɗno wallu am nawaa ɓataake wuru amen to Malal ngati ko ballal mawluud wuro amen .
Buulel heɓi ɓataake Malal waɗde e jayba , o wiyori Kama a rokkii jettinoowo , ɓooytaani , o ummii yaaɓani’de galle Malal taani mum Daado Pural .
Nde Buulel yehi tawtoyde Malal ,
ɓe calmondiri haa saɗi joofi hakkunde maɓɓe ,
Buulel wiyi : Malal mbiɗo jogii ɗo ɓataake ma ummiiɗo wuro mon Hocceere , ko koreeji mon jeyaaɗo Hocceere rokki mi naane nde njah mi nder wuro nde , ellee ko sabaabu ballal nafqude mawluud Hocceere e wiyde suka mon .
Malal jaabtii : hey oon suka no wiyetee , hol_mo rokku ma ɓataake am ?
Buulel wiyi : ko suka mon gooto ne wiyee Kama , mi tawii omo naamndoo innde ma ,
omo laakna wiyde : o anndaa fof hono o yiyrat Malal Taani mum Daado Pural e nder Laamorgo ngo .
Ko noon woni mbiyi mi ko enen ngonndi jamma e ñalawma ,
tee seerndata en tan ko lelnde .
Malal wiyi : addu mi ƴeewa ko ɓe mbinndi heen .
soko Malal ko keewɗo haajuuji ronkii jooɗnde e darnde ngam golle mum naatanii hay dawrugol ,
keñe yahan’de nokkuuji goɗɗi kaɗii Malal janngude ɓataake mum ɗoon e ɗoon ,
Malal fawi ɓataake e dow taabal nder suudu mum , jokkii e yahdu farillaaji goɗɗi .
Ko haala Malal tan , aduna fof tinii ko kanko jooɗortee ,
awluɓe , wammbaaɓe , seerenɓe e ñaama kaala en fof e ko kanko mbaɗi coccorgal .
Jeyɓe lanndaaji politik (dawrugol) mbaɗtii fooɗanaade Malal sabu innde e jawdi ko eɓɓaa kala ko mbele Malal tinii !
Ko o joom innde , belɗo yiyde , moƴƴuɗo ŋari kadi baawɗo renndo .
Malal bonaani e hay gooto , ko o cakkotooɗo , gaskoowo , muddotooɗo , ko yoni nafqoowo , o heɓii fooftere, o fettii faandu baasal ,
kono o meeɗaani yejjitde hanki makko hay waktu e hojom ,
haa ko ɗuum waɗi o wontori njurumdeero balloowo miskineeɓe.
Malal Leelɗo Daado pural , gorko nder otooji e birooji ,
ɗo dente toowɗe , jahroowo jooɗnde hakkunde leydi e a samaan e ñalɗi kala joftoowo .
To Sahra maɓɓe Hocceere ko nate mbaydi Malal takkaa e ɓale galleeji , sukaaɓe makko kawrii e neema ,
mbaawka makko yooɗi seedtinii e renndooji ,
ɓesngu ngu anndaa coono , ngati nelde makko meeɗaani taƴondirde hay gootol fayde e maɓɓe .
So wonaa mawɓe annduɓe hono ndeen yahri ,
yontannde jooni nde sikkata ko Malal meeɗaani won’de baasɗo ,
won wiyooɓe nih sukaaɓe makko ndeewii , ngam yiɗde siftin’de ɓe kedde e njeɗuuji walla baasal maɓɓe ndeen ngal ,
soko nde tawnoo ko e jamaanu keso e hawrude ɓe e dañal , kaalɗo fof ɓe njala , ɓe purƴina ,
ɓe ngonndaaka haala bonnitooɓe sabu “Bewre” e waasde anndude hanki no waynoo ,
ɓe mbiya heewɓe heen ngonndi e maɓɓe ko haasidagal e Kiram .
Njenngudi Tokosel noon haala mum : ko huunde fof maa wood ɗo fuɗɗii ,
baaba ne waawi won’de Bewɗo waasa jibin’de Bewɗo ,
ombo waawi waasde won’de Bewɗo kono o jibina Bewɗo ,
ittataa noon hay Bewɗo ne jibina Bewɗo ,
ko ngel ganndungel haala baawngel jaabtaade mallooɓe ,
e ngel wiyora so tampere woodiino , kamɓe ɓe nganndaa tawde wonaani e jeese maɓɓe ɓe .
Ɓesngu Malal faytiima ,
naange makko feerii ,
doole ngañaaka ndonkete ,
yeru haala Malal waɗtii teskiteede ,
ombo jogii konngol to Laamorgo to ,
hay yimooɓe , awluɓe , wammbaaɓe e cooloji ena keewi reftude e maggol ; ko kanko wiyatnoo :”alaa gañɗo hoyre mum , woodi tan ko donkuɗo feewnitaade”.
Ngol ɗoon konngol yaaji haa to mbootu makko daasaa e nder wuo Hocceere ɗo ,
Sahaa fof ɓe ndefta kadi e konngol ngol (…) ,
Malal hankadi jogii daraja , roondii barke ne humta haajuuji ,
o hujjii tedinirteeɗo kiirɗeeli koɗooji , ñaañooji e jooɗnde kala .
Hoolaare jolii haa jamaanu e renndo laamorgo ngo waɗtii ñohde fotde haan’din’de Malal e halfineede lefol mojorde leeɗe walla leege (maire des communes) e nder Laamorgo ngo ,
ngati waɗi noon ko yiɗde meeraade naatnude mo e lanndaaji poltik he tawde ko o galo kadi joom yimɓe .
Pulaar noon wiyi :”ngel mo Allah foɓɓani yo leewo”.
Malal kay amii kono nde tawnoo omo anndi hoyre makko
o yaltaani dingiral ,
ko o juuloowo kulɗo Allah ,
o meeɗani wappaade juulal jamaa e jumaa .
Allah kadi wallii rewɓe makko ko feewɓe , seniiɓe , muñɓe , dañɓe wune .
Ɓesngu heewii , jawdi arii , laamu ina tiindii ngam jikke , faayiida e dow ɗaminaare ngonka neɗɗaagal Malal .
O ubbaani neema , nde wonnoo ɓernde makko seeraani e duƴƴaade e mbaydi sehil makko Njenngudi ,
ko noon woori hay e sahtuuji o neldora neene mum Malaaɗo wallitoraade nguura to galle Njenngudi .
Nde tawnoo so neɗɗo waɗanaama moƴƴere tan fotɓe tin’de ɓe fu tinat ,
ndeke heewɓe ina keɓi haqiiqa laaɓɗo Malal yeebaaki ɓesngu Njenngudi giɗo mum gila hanki tawi hannde araani .
E hono wayaa woniri , hanti sabu jikke e barke coomiiɗo e Malal ,
gooto kala yiɗii jotondiral hakkunde mum e makko ,
ɗo haala Makko jaŋtaa fof wooda innitoriiɗo jiidigal :
ko o denɗi am ,
kaawu am ,
miñiraaɗo am ,
mawniraaɗo am e ko nanndi heen….
To Sahre Hocceere ɓuri askitinoraade mo , ellee nih boom ko wuro ngo taam wiyata ine jiidi e makko .
Ko ɓatakeeji , noddooɓe , nelooɓe e nder fannuuji nafondiral ngonka neɗɗaagal .
Ko goonga noon ena waɗi wiyooɓe toon nih o faaytii hoyre makko ,
soko ko ɓuri heewde e wuro ngo ko kanko ngonani ,
hay kanko Malal omo faarnorii wuro makko ngo no feewi ,
sababu ɗuum gila nde ɓataake wuro ngo addaa ,
ɓernde makko ina yiɗi anndude hol_ko ɓe mbinndi heen ,
ngoƴa wuro ngo ne tunndi hakkille makko woppaani haa ɗo felliti wiyde Buulel ɗo ɓe njooɗinoo yo o yah nder suudu addoyaa toon ɓataake pawiiɗo dow taabal ngal ,
hono hojom Buulel haftii naatoyde nder suudu sajjitii ɓataake , fawi e juuɗe Malal .
Noon Malal udditi ɓataake mumen , tiimori heen ko juuti janngude ,
ɗoon Malal inni Allah , ñaagorii sutura e nde Geno ɓeydanta mo baawal mbele tabita haa natal .
Faayiida loowdi ɓataake Hocceere ko ɗaɓɓitde ballal hebloraade jamma jibineede Nelaaɗo men Mohammadu bajjo Aminata mo jam e kisal Allah ngoni (MJK) .
Ndeen Malal faamii miijo Hocceere e ɓural mawnin’de Nelaaɗo men ,
Noon o fiɓori anniya yahdorde e Buulel Hocceere tawtoroyeede mawluud wuro maɓɓe ,
o haalani Buulel weltaare makko e fiɓnde yahdude e mum caggal nde o janngi ɓataake Sahre Hocceere .
Buulel murti , weltii e yahdude e makko toon , ɓe ndotti ñalngu e nder yontere .


Njillu Malal e Buulel Fayde Sahre Hocceere : M.A.M.W1997


Ndeen ñalawma maɓɓe yottiima , Malal e musidɗo mum Buulel ndawani Sahre Hocceere ,
ɓe njottoyii toon ko sahtu juulal futuru ,
hayyoo heewi wuro ngo dilli , ko oljo_oljo sukaɓe e mawɓe ,
oolel ngel alaa ɗo heddi ,
yimɓe fu ndiiri dogan’de galle Malal en ,
nde tawnoo ko o bayruɗo hocceere , jeewnanooɗo ko ɗuum waɗi nanɗo kala jagga laawol galle maɓɓe salminoyde e nootitaade e hayyooo_hayyoo Malal .
E oon jamma galle Malal en ine weli ko mbaraangu mawngu waɗaa hiiraande ko hakkunde « jaggu ɗo e ɗal ɗo » ,
hono ɗiin jammaaji mbeeɓani e Hocceere , hay surgaaji maggo njiɗaano nih weeta haa teeŋti noon e sohsoɓe , salsalɓe e jeŋjeŋɓe ,
ɓeen ko cahiindi tan e ataaye njiɗi korfinoo , njooɗtoo , kulaani jenngudi .
Sahre Hocceere waaldi e jamma mawɗo ,
oon jamma awluɓe Hocceerenaaɓe mbiyata :”jamma Malal e Hocceere jiidaa e jamma cofel e nder kalumbam”, ɓe mbiyi kadi ”yontere Malal e Hocceere ɓuri gartaangal sagataaɓe sappo jaaƴiiɓe , ɗanninooɓe duuɓi noogaas”.
Ndeen Malal waalii ɗoon ha ɓe pinii subaka e sahtu beetawe ne fuɗɗii naatde tan Malal soodani wuro ngo teemedere ngaari waɗirde ɗi cakkudi e jamma mawluud he ,
o waɗdi heen teemedere ujunere mbuuɗu seefaa yo ɓe mballitoro Jamaa wuro .
Hocceere iiñci_iiñci , golle Malal ɓeydii haaleede e kala jooɗnde ,
Seerenɓe e waliyaaɓe wuro ngo kala ina duworoo bannge yo Malal dañ sago mum .
ko ɓe ngummanii fu ɓe mbiya kaalanee Malal daado Pural .
E wuro ngo alaa ko o jommbani won’de e nder maggo to batte “geɗal” , diiwaan Hocceere e gure saraaji ɗe hay wooto heddaaki arde salmin’de Malal ,
galle makko ina weli ko maa tawtaa laamu to Allah jeyɗo doole dokkuɗo Malal .
E njillu makko ngu ko goonga ko mawluud o arnoo ,
soko alaa fof banndiraaɗo mo heɓaani e makko fotde gila e mawɓe haa e sukaaɓe gooto fof heɓii woroore mum moƴƴere , sabu Malal yawaani hay gooto .
Jaagaraf Wuldu noon wonaa deeƴɗo ɓernde gila wiyaa Malal naattii wuro ngo , waɗi noon ko sikkunoode mo addi Malal ko teetde lefol ngol ngam tuugnaade nelal Njel habrunoo ɓooyngal : “wiynoode Jaagaraf dono Jaagaraf ko tiroowo tabalde so tawii artii e wuro he”,
Hay rewɓe Wuldu ngonaa weltiiɓe e gartaangal Malal ngal ,
nde tawnoo faayiida Malal ena usta martaba Jaagarafaagal Wuldu tawde ko kañum wonnoo laaminooɗo , joginooɗo konngol Sahre Hocceere ,
kono nde hoodere Malal feeñnoo tan hakkillaaji maɓɓe puɗɗii waylaade e huccitde hankadi e Malal .
E oon tuma noon Malal ardaani ƴeɓtude lefol jaagarafaagal ngol ,
ko jonte tati o ari waɗde e wuro ngo ,
o anndi ko o korsinaaɗo e maggo , joom faayiida paarnorɗo ,
ko adii noon nde o ruttotoo subaka e kihiiɗe fu ko deeyooji jokkondiral renndoyankaagal ,
neɗɗo kala ina muuya e makko huunde , dañii nih heewɓe ɓe humti hajuuji mumen .
Malal wayrii Sahre nde ko ina tolnoo e duuɓi jeetati ,
o tawi sukaaɓe makko puɗɗiima mawnude ,
galle o kadi ina wondunoo e yeeweende makko ,
ko noon woni hankadi o yeewtidi e suddiiɓe makko tato ɓe fu .
sukaaɓe makko keɓi geɗal mumen haa timmi .
Kala yontannde ombo nantinee konnguɗi belɗi ,
jamma gadano waalannde makko ko Kummba yontaa ,
waɗi noon balɗe ɗiɗi ɗe ko jowanooɗe nde Malal ɗannotoo nde .
O yettorii Kummba ko denɗiraagal ,
Malal salmini tan wiyi : hayyoo Kummba Mbure joom laalaaɗe ,
mbete a ɗeɓaani saalitde e yiɗde abbaade mi laamorgo ?.
Gila nde naat mi e galle he , njiyi mi diwal ma ngal haa dow aɗa wulla hayyoo Malal am , mi heɓii faamde tigi a yeewniino mi , Kummba falni mo daande wiyide : denɗi a adiima mi e sokkorde , soko hanti mbiɗo anndi a dañii saawdu fehre ɗo ngafliɗaa ,
so wiyde ko Mawluud addu ma .
Ko goonga hay so Mawluud jeyaama heen dey ko yiɗi toon nelaa toon ,
walla ko wiyetee ko : ko henndu walliti besoowo .
Malal heɓɓitii wiyde : denɗi a haalii kay ko yiɗi toon nelaa toon ,
ko Mawluud addi mi kono kadi mboɗo yiɗi yiyde galle am .
Malal jokki salminaango : wonaa mi tawii on e dow jam ,
oɗon celli , oɗon kisi ?...
Mbure jaabtii : tawo kay wallaahi emin celli ,
emin nguuɗa ñeemtin’de gaynaako lommniiɗo hakkunde baali ,
so wonaa yeeweende ma goɗɗum min ngondaani .
Sukaaɓe men ɓe ñalɗi fof ko hoto baaba woni ; hol_nde baaba arata ? , min njiɗii yiyde baaba hankadi ,
ko seeɗa tan heddii ɓe tawoyde ma Laamorgo ,
sabu aɗa anndi jooni ɓe ngarii e won’de
sagataaɓe ,
nde njahataa nde won e maɓɓe ndañii duuɓi tati , nay walla joy wonan’de adiiɓe ɓe ,
tee aan a waɗii toon duuɓi jeetati .
Hannde noon sukaaɓe ɓe ina njaawi faamde aduna nde wonnoo tuubakooɓe newnii geɗe ɗe gila e telefonaaji , rajooji e teleeje …
eɓe njiya laamorgo e teleeji , ɓe majjaani hono toon yahretee , kadi kamɓe sukaaɓe worɓe ɓe fu ko ɓe janngooɓe ,
nde gorgol maɓɓe Kadiija winndata Sammba e Hammadi nde , ko ndeen kamɓe kala ɓe naatdi Duɗal ,
kadi Allah waɗii heen sutura hakkillaaji maɓɓe ina njaɓi
jaŋde , Kadiija noon ko sagata ngati ko kanko saabii naatgol maɓɓe Duɗal .
Malal wiyi : denɗi mi yettii Allah e Nulaaɗo mum tawde ko miin Malal waawi jogaade cuusal dogtan’de galle am , taw ina waawani hoyre mum , hanki no mbaynoɗen nih, hay ƴeewde on mi suusaano ,
mi meeɗaa sikkude sukaaɓe ɓe maa ndiw e aduna haa wonta daarol , cuddiiɗo makko Kummba Mbure wiyi mo : ɗuum kay ɓennii denɗi am , aduna ko itta e waɗta ,
Allah kadi uddataa juuka .
E oon jamma Malal weltiima no feewi e yontannde denɗi mum nde ,
ko yeewtere iirtude bayraaɗi , kamɓe ɗiɗo e mbumbaaye maɓɓe , eɓe nguurtini giɗli hakkunde maɓɓe ,
ko noon yahri haa balɗe ɗiɗi Kummba ɗe kuuɓi .
Malal fayti suudu mum yeewtirdu , nduun ko mawndu e tee ko kanko heeroriindu ,
so tawii o yiɗii yeewtideede batu hay sirlu deeyooɓe ko to mayru waɗatee .
Ndeen Malal e arnooɓe salmin’de ñallii e mayru ,
nde hiiri hanti Malal jofi e suudu Kadiija walla mbiyen tataɓel .
Nde Malal ari e suudu Kadiija , o fuggi baafal suudu mum ,
oon nootii daande dow : ɓennu ! , hol o jiyaaɗo Allah? .
Malal fooɗi baafal udditi naatni hoyre tan Kadiija ɗo jooɗiinoo e leeso girñitii raaŋan’de mo , ñakkorii noon e makko , hoggikinii mo ngolo wiyi : hayyoo deede Malal !
ɓe maɓɓondiri , ɓe ɓuucondiri laabi ɗiɗi bannge ñaamo e nano , ko wayrondirɓe keewi waɗdude tuma nde kawriti .
Ɗoon Kadiija ɗo o ñogii e makko ,
Malal ne ƴeɓtiri mo noon , waabtorii juuɗe mum ɗiɗi caggal keeci makko e fawirde mo seesa dow leeso ,
kamɓe ɗiɗi ɓe kuccondiri ,
juuɗe maɓɓe ɗiɗi ñaame ne njaggondiri e mbaydi salminaango ,
Kadiija ena moosa ne feewnitira junngo nano daande wutte Malal ,
saɗi tedduɗo ina jokki hakkunde maɓɓe ,
kadiija wiyi : hii ! e Malal giɗel woŋki (cheri de coeur) mi yeewniino ma noon !
wonaa ko jam ngoppuɗaa e aɗa selli ?,
hono golle ma ngoori toon ?,
minen dey ɗo ko jam tan ,
tawde kay a arii ko weltaare mawnde .
Malal summbi e hakkille murti e weltaare ɓernde hanti o roŋki jaggudi moosooli ,
yeeso ngo jalbi ,
so a huccitii e makko tan , a anndat ko o beltiiɗo ,
ngutti joli e makko ɗoon ɗo o takkondiri
e Kadiija tataɓel makko .
Malal wiyi Kadiija : mbiɗo weltinoo kono kadi ko hannde ɓuri ngam no njaɓɓoriɗaa mi nih , ɓernde am ƴoogii ,
hakkille am roondiima giɗli ,
wonaa nih dey Kummba jaɓɓorii mi to suudu mum e tee ko miin adii udditde toon haala ,
kono aan a jaɓɓiima , a ɓuuciimaa , kadi a udditii yeewtere hakkunde men ,
ko nih tigi woni yiɗde joom galle mum .
Nde tawnoo ko mawɗo wuurotoo e nawliigu mum ko teyataa ngati so wonaa njooɗndam ŋari desaaɗo e liggeey nder galle tan tawata ko sirlu ngonka rewɓe ɓe wonaa gootum ,
mehre noon tagaani mawɗo wuuraade haa leloo e leydi ,
mehre tagaani gorko aman’de joom suudu mum ,
kadi mehre duñaani gorko fen’de e yiman’de debbo mum ,
ɗuum fof o waɗirta ko ha o daha walla o hona giɗli mbete debbo ine heddoo e jaɓde mareede tawde yiɗde hollaama .
Ko noon woni hanti Malal ina jokki layan’de Kadiija haala mbelka ,
o murtini ɗoon Kadiija konnguɗi tiiɗɗi ,
yeewtere maɓɓe ne dooki faa juuti Malal wiyi kadiija : ko a debbo lobbo , jooɗɗo e tee ko a jibinannde moƴƴere .
Ndeke Malal anndaa ena jogori ɓiloyaade e haala mum ,
ellee tan ko Kadiija gooto o jogii jaɓɗo yamiroore makko .
Malal ne ɗemma haa jenngi o wiyi : Kadiija anndu mbiɗo mantu ma sabu Kummba heɓii kam semtan’de , wiyde ko aan winndi sukaaɓe men ha ɓe ndañi naatde jaŋde !
Kadiija jaabtii wiyde : eey , mi ƴeewii nelde ma ɗe ina mbaawi soodde defte , kuɗi e kaayitaaji e ko ina janngiree fof , tawa hay dara tampinaani min e tee so ɓe njanngii ko nafoore maɓɓe e men janngo , ko ɗuum waɗi mi fellitde naatnude ɓe jaŋde tawde minen min njaggaani ,
kamɓe ɓe kawri ko e aduna Hesam_hesamaagu , nattii tan Ndema e Awo , hankadi ko jaŋde jogii Aduna ,
woni dañɗo ko Ganndo , sabu pulaar wiyi :”jaŋde ko famɗa suura , heewa lammina”.
Malal wiyi : aan ko a debbo pinɗo , paamɗo , hol_ko haɗi heddiiɓe ɓe siiftorde no kaalirɗaa jaŋde sukaaɓe men ɓe ! a yiyi no mbayɗaa nih ko noon tigi debbo galle foti wayde ,
so Allah jaɓii , so mi arii e hootde Laamorgo ko aan ngardintu mi haaju galle men fu ,
mi noddat on batu ko adii yahdu am ,
ɓe paama gila enen fof eɗen njooɗii ko aan woni hoyre ,
sabu aan ko lelotoɗaa njiyaa ko , kamɓe hay sinno ɓe ndariima ɓe cooynotaako ɗuum , woorti ko ɓenni hay sinno mbiɗo nelda galle o ko e innde ma mbaɗat mi , ngati mbiɗo anndi ndeen maa his hono njiɗirɗen .
Malal juumii ina fewja ko wonataa ,
Kadiija nde tawnoo ko suka tokooso kañum ne naati seyɗaane , ɓernde mum awi ko ŋari mbaydi e cukaagu mum hoomti Malal , dahi giɗli mum haa ko ina taƴa ɓutta .
Eɓe njeewta ɓe ngasnaani , Malal ina haala yiɗde mum tan ɗoon Kadiija taƴi mo konngol wiyde:”Deede”Malal aɗa anndi konjiɗmi , suudu men ndu a ñaantan ndu haa yooɗa , ko adii aɗa ruttoo Laamorgo ,
coodaa leeso heso wonndungo e daarorɗe , rajo e tele sabu mi yiɗaa yahde galleeji janani ngam yeeɓoyde tele ,
hannde Allah ina luɓir ma , so Allah rokkii neɗɗo noon ne foti waɗde haa yimɓe njiya , waasa ñoofaade .
Malal giddi wiyi : ah ! ah , deƴƴi ko ina wona hojomaaji sappo .
Kadiija wiyi : ko woni a naj walla a hul ?.
Malal wiyi : mi salaaki soodande ma ,
kono so mi soodanii ma hol_no mbaɗdan’ mi e heddiiɓe ɓe ?.
Kadiija wiyi : eh aɗa waawi wiyde ko baaba am soodani mi ,
sabu eɓe nganndi baaba am ina jogii kaalis .
Malal e tataɓel mum ina pewja tan ina pirta ,
soko jeewo e lemmbel ngonaa sukaaɓe ,
nde felewere Malal e Kadiija worɗi kala maa fus e jeese maɓɓe ,
Malal jaɓat naatde e fehre kadiija kono to gorle makko o anndoytu nawliigu weeɓaani ”.
Malal jaabtii Kadiija : waɗde mi tottu ma kaalis njahaa coodonoyaa hoyre ma so wonaa ɗuum ɓe paamat .
Kadiija wiyi : alaa “Deede” ɓe nganndataa , jooni kay tiiɗno addu capanɗe jeegom ujunere mbuuɗu .
Malal fooɗi belnol mum yaltini kaalis limi haa timmi totti mo .
ɓe ngoni e jamma maɓɓe , Kadiija weltii haa ɓurti , heppi ko weetata .
Ndeen Allah addii subaka mum , kacitaari ɓennii ina heddii caggu bottaaje ,
Kadiija lootii yalti galle fayde jehre e to sehooɓe baafe : soplekɗe en (menuisiers) soodi leeso ŋarɗungo wonndungo e daarorɗe ,
Kadi Kadiija soodori rajo e tele mawɗo .
To nder galle Malal yimɓe ine njooɗii , tinaani , ejaani tan haa oto joofi e maɓɓe Kadiija jippii , ena wallondira e joom oto
tellin’de ciŋkal suudu mum gila e rajo , tele , leeso e mbeertateeri fu , daande woni wootere hee_hee ngo leeso koy ñamlaaka ,
yimɓe wonnooɓe e nder galle ɓe fu ndiirii fayde e makko wallitde so wonaa Kummba e Malaaɗo .
Ndeen hanti yimɓe ɓe ngonii nder suudu Kadiija ne njeeɓa , to boowal Kummba ne wiyi Malaaɗo hay enen koy njehen fawde heen gite men ,
mbiyen rappin’de
e jam hoto bonɓe naattude heen ñoha en law , noon kisa Kummba e Malaaɗo njehi to suudu Kadiija.
Ndeen ɓe njaltii gooto fof ina manta njooɗndam leeso ngo ,
soko Kummba ronkii jooɗaade , hakkille mum tunndii haa ine naamnditoo hoyre mum hol_ko saabii Malal waɗi nih !
hol_ko haɗi Malal soodan’de kamɓe kala laawol gootol !
e hol sabaabu ko Kadiija goto yehi jehre soodoyde kaake suudu mum…! ,
Kummba sunii ,haftii dogan’de Malaaɗo woytaade tawde ko kamɓe ndenndi ngoƴa ... ,
ndeen Malaaɗo sooyniima Kummba no ardata e heñaare nih kañum ne faami fayde e makko hoto yimɓe ɓe njaawdi
sikkitaade ,
ɓe kawri hakkunnde galle Kummba jaggi e junngo makko... Malaaɗo wiyi mo : jam_jam yimɓe ne keewi njehen nder suudu am to walla boowal .
Kummba wiyi :waɗde njehen boowal .
Ndeen ɓe njaltii Malaaɗo wiyi : hii aan koy aɗa laawii Kummba ko woni mbete ko jam ?
Kummba wiyi : ko jam , kadi wonaa jam .
Malaaɗo heɓɓitii : ko ngonnduɗaa , haalan’am waɗde ko woni ? .
Kummba wiyi : aan dey a faamataa , eskey mbete a yiyaani ko Kadiija dañi ko ?.
Malaaɗo wiyi : foofto miin ko makko dillinaani ɓoggi ɓernde am nde , mbiɗo anndi Malal yaltataa Hocceere taw en ndañaani fotde men walla ɓuren nih Kadiija ,
e tee hoto suno heen ko araani welaani haalde , sabu pulaar wiyi : “woppu kuudi mbosiri e junngo ɓesɗo”.
Kummba wiyi : eey ko noon mbiyɗaa , waɗde en ndesanii ɗo e ɓooyde .
Malaaɗo jaabtii : ɓooyde alaa heen ko janngo tan tawde ko miin yontetee ,
maa Malal haal ko laaɓi walla ko o yiɗi fof ndokken mo
haa heewa ,
ɗoon Malaaɗo e Kummba njali tappondiri kelle ,
ɓe nduttii njooɗtoyaade to yimɓe maɓɓe arnooɓe e galle he yeewtere .
Galle maɓɓe noon ko coppuli _ coppuli , denton _denton , leece e daagooje ina mbertaa hay ɗo tuutɗaa a dañaataa hakkunde salminooɓe e arɓe nootitaade e gartaangal Malal taani mum Daado Pural ,
naata_yalta , naata_yalta gila e Wuldu en alaa noon ko haali yimɓe wuro ngo .
Nde yahi haa ñalawma gasi jamma jofi haa woɗɗoyi hanti alaa ko heddi so wonaa lelaade ,
Malal e Kadiija payi nder suudu mumen ,
Malal wiyi mo : a weltiima kay , a dañii leeso yooɗngo dey !
Kadiija jaabtii : ko leeso men wonaa miin gooto lelotoo heen .
Malal jali wiyi : hii ! wiyetaake dey suudu Malal ina yooɗi ngati ko debbo jeyi suudu kadi ko kañum toppittoo ŋari mayru , jooni mbiyat mi tan ko yo a rappin’ e dow jam .
Kadiija heɓɓitii wiyi : aamiini ! ɗoon Kadiija yaltini lefol (bannda) heɗotonoo gila resaaka , ngol sira Bammbaaɗo fiilnoo kadi ko sabu Kadiija ngol fiiliraa tuma nde o woni galle baaba makko Maalik Buubu wahre , o fawi ngol e rajo makko heso pul , ɓe ngoni e heɗaade tufnde “fantaŋ”
leeɓi aynooɓe ,
Malal jaggi e nofru makko haaƴiri seesa ,
fetti ndu wiyi : mi faamii , aan ko a debbo joom dillere ,
ko peleɓ_peleɓ tan njiɗɗaa so heɓde rajo aɗa heɗoo gaaci ,
jooni noon , miin njiɗ mi ko heɗaade Njaru , Jeeri_koli e Naalumankaa .
Kadiija wiyi mo : hoto heppu ɗiin leeɓi fof ina ngoodi e lefol ngol ,
ɓe mbaali yeewtude e heɗaade leppi maɓɓe ,
ena jennga , jamma ina ɓeydoo woɗɗoyde ena ndaara weetde tan Kadiija noddi Malal .
Jaabtowol Malal:ko woni ?
Kadiija wiyi : hankadi jamma men woni ko e weetde kono sinno ko sago am o ɓeydoto juutde haa ɓura lebbi sappo e ɗiɗi , mi yiɗaa fin’de jooni jooni .
Malal wiyi mo : aɗa heewi kecce , woppu mi ɗaantoo seeɗa sabu ko waktuyel gootel keddoraa mi hanti mi fina ngam
juulde subaka .
E no wayaa woniri , ndeen ɓe pinii , Allah ñalliniiɓe e dow jam haa hiiri Malal yehi waaloyaade suudu Malaaɗo jeewo galle .
To nder suudu to wonnoo toon ko Njenngudi ,
Leelɗo yantude e neene mumen ,
nih woni Malal honngi baafal suudu ngal , Malaaɗo wiyi : ɓennu , naat ,
ɗoon sukaaɓe ɓe njalti ,
Malal salmini , kono Malaaɗo salmitaaki no Malal yiɗiri nih .
Malal wiyi : e Malaaɗo mbete aɗa selli ?
Malaaɗo jaabtii : mbiɗo selli kay hay batte mi wondaani ,
ɗoon tan Malaaɗo jippii e leeso ngo jooɗii e leydi ,
heddii Malal gooto ina toŋŋinii dow maggo ,
Malal weddii mo daande wiyide : aan mbiyɗaa ko ngonduɗaa , hol_ko mbaɗataa e dinndeere he ?
a ŋabbataa dow leeso ngo njeewten ! , Malal ina haala tan ko gasataa…
Malaaɗo nanii soko hay huccitde e makko gite maɓɓe laaɓda enndaani ,
kono o jaabtii wiyde : hoto tampin’ hoyre ma haalde ,
miin wonaa ngo leeso kay hankadi .
Malal wiyi : hee ! , ko mbiyɗaa ?
Malaaɗo wiyi : a nanii tigi , miin wiyi ko lelotonoo mi e maggo gasii ko maa woɗngo kay ,
so tawii Allah jaɓii kadi mbiɗo lutti won’de Malaaɗo .
Malal wiyi : mi faamaani haala ma ka ko yiɗi joofaade !
Malaaɗo wiyi : ma a faam .
Malal heɓɓitii wiyde : hol_ko addi ka haala nih banndiraaɓe , hol_ko woni e ngo leeso …?
mbete wonaa ko kanngo wonnoo ɗo jamma e ñalawma ?
Malal haali haa tuute hunuko mum njoori ,
Malaaɗo wiyaani leppii walla saaɗii .
Malal wiyi : aan korɗo kam ko mbaɗ mi korɗo Allah ?
aɗa heɗii ko kaalat mi ko walla alaa ?
Malaaɗo wiyi : ebo haal tan ngonaa e naamnditaade hoyre ma mbiɗo heɗi ma .
Malal wiyi : Eey jooni heddii ko eɗen mbeddondira daaɗe hono tolnondirɓe e mbedda , ko e dinndeere ngonataa aɗa sontoo mi , ellee mi wonaa joom galle ma , hay konngol moƴƴol mi ronka dañde e ma , aɗa foti reentaade junngo am ngo noon no feewi , mbiɗo sikki tan ko njogor_mi waɗde ko meeɗaani won’de hakkunde men so fiyde ma haa cuumtoɗaa .
Malaaɗo jali , foɓɓi hello , hucciti e makko hofi koyɗe wiyi : Malal piyaa mi ! dañal noon ndeke luɓii ma jikku goɗɗo koy ,
a nattii won’de Malal mo nganndunoo mi o ,
so tawii ko piggal eywa , ndeen a yiyat jooni ko keɓataa heen .
Malal ronki faamde hol fof ko muusi Malaaɗo !
miijo makko kadi dogaani e leeso Kadiija soodanaa ngo .
Malaaɗo kadi wiyata ko hay sinno haalaani e nder ƴeeƴe he tan Malal faamoytu tikkere nde .
Malal haali haa tampi , wiyi : aan mi fotaani teftaade ma ,
haade wonii mi anndaa ko muusat ma ?,
tawde ko noon mbiɗo mi leloo , anndu noon hannde e janngo so balɗe am ɗiɗi timmii hanti farilla fawtiima e hoyre am .
Ko ɗoon ɓe mbayri haaldude , Malal ɗaanii ,
Malaaɗo kañum ena lelii e dinndeere mum haa ɗoyngol ari e mum ,
sahaa fof e nder jammaagu he , Malal ɓoslitoo , yuurnoo les sikka Malaaɗo ɗaanaaki .
Ndeen o yananaama Malaaɗo ɗaaniima ,
ɓernde makko woni e awde hol_ko foti addude luural walla caɗeele paamondiral hakkunde maɓɓe ,
mbete alaa ko Malaaɗo nanti walla tawa ko leeso Kadiija ngo addi uure e tikkere jammaagu .
Ko waawi heen won’de fof so weetii maa laaɓ cer .
E oon jamma Malaaɗo ina heppa ko naange fuɗata ,
waktu ina yaha haa weetndogini e ɗo wiyetee weetii walla weetaani Malaaɗo girñitii saggin’de kafe e kacitaari galle maɓɓe hono ɓe keewi waɗde e kala subaka gila Malal arti ,
nde tawnoo eɓe njogii arooɓe hacitaade ɗoon ,
yawtu_yawtu heewi e nder suudu he , dille ɗe mbonni ɗoyngol Malal .
Malal wiyi : weetii mbete ? .
Malaaɗo jaabti : weetii maa weetaani fof ko aan pad mi , ummo gila yimɓe ngaraani mbiɗo jogii e ma haaju tiiɗɗo ,
so tawii a leelii ummaade noon tawoyaa mi galle baaba am ,
so tawii aɗa faalaa haaldude e am .
Malal wiyi : ko kaan haala woni kadi Malaaɗo jeewo galle ,
Hol_ko waɗ ma haalde ko mbiyɗaa ko ?.
Malaaɗo wiyi : wonaa aɗa anndi hanki jamma ko e leydi mehri mbaal mi furlaade haa weeti ,
jooni noon kaalanaa mi ko faamnii ,
so mbiɗo daña hono leeso Kadiija ngo wondude e rajo e tele ,
so tawii a anndii wonataa , min njaraani hay dara eywa galle ko galle ma hankadi ,
miin dey ɗe gacce tawataa kam ɗo , cukolel tokosel , lemmbel heɓataa ko min keɓaani , mi yiɗaa mbonondiren , en ɓooydii kadi Allah rokkii ɓesngu haa heewi hakkunde men , jooni noon haal mbiɗo heɗi ma .
Malal jaabtii mo : mi sikkuno ko aan ɓuri nawle en ɓe fof hakkille , kono ndeke ko hakkille cukalel njogiɗaa ,
ellee aan so tawii mi faamii tikkere ma nde mbiyataa walla cikkataa ko miin waɗdaa ustu walla ɓeydu leeso Kadiija ngo ,
faam noon ko baaba makko soodani mo kaake ɗe koy ,
hay mbuuɗu am alaa heen ,
mi anndaa hay no Kadiija soodori leeso mum , tiiɗno artir jabbere ma ,
sabu aɗa anndi mi suusaa waɗde ko foti nih ooñaade laawol
sariya .
Malaaɗo saɓɓitii , foɓɓi hello wiyi : so tawii miijiɗaa ko min haangaaɓe , ko onon ɗiɗo tan njogii hakkillaaji ,
nganndee on njuumii ,
heddii noon haade ko kanko tigi hoomtu ma kadi ko aan yaltini kaalis ma aɗa waɗira ko wel ma , njehee haa yeeso ɓe mbiyi ko laawol , kono hoto takku nih baaba makko e mehre ,
sabu oon ina woodi ko woƴaa ko wonaa soodan’de mo leece , rajooji e teleeji ,
ngonnduɗaa ko a ƴeewtaaki haala ma ka , jooni noon heddodo e makko miin kam mbiɗo yaha haaju am ,
sabu mi meeɗaani nan’de ka haala e weñaade ! won’de ko baaba makko soodani mo ɗe kaake fu ,
so ɗuum hol_ko haɗno baaba makko soodan’de mo gila nde o hurtotoo nde walla gila nde ñaameten kedde nde ,
Ko hannde baaba makko waawi soodan’de mo kaake suudu !,
Malal ƴeew pehe goɗɗe no pirtirɗaa fehre mon nde sabu a haalaani goonga ,
ɗo tan fenngiɗirii on , fehre noon so weñiima ene waawi weñteedede soko so nde weñiima kadi nde junnitiima tan ,
nde hebori ko wuuraade e tee mbiɗo sikki rewata heen ko ooñaade haa naatna joom fehre
e urñaade ,
anndu koy ko njamndi tan dañi woowde hofaade haa hoftee ndi ooñtee , fortee tawa helaani ,
neɗɗo fotaani ooñaade ,
Malal reento a waawaa min fuuntude kadi so haala rufii ɓoftotaako , waɗde so a faamii yiyto hoyre ma gila haala men yaltaani boowal ,
ko pulaar wiyata ko goonga : “mo dañaani alaa jikku” ,
mbiɗo anndi waasataa nih ko heddii ko araani e jikku dañal ngal Allah luɓ ma ngal ,
faam noon ko ɗo Kadiija tawi min , emin tammoo ɗe looraani ,
so min njaɓaano jooɗaade hay kanko e hoyre makko tawatnoo o hootii galle baaba makko ,
so tawii ko nih fuɗɗorii e nder galle ma gila e jooni min nganndaa to min njogori haaɗdude e ma ,
wonaa wasaade dey kono anndu a yoɓii baaba am haa timmi ,
sabu alaa fof tampere nde o tampaani e ma , aan e ɓesngu ma ,
Ko baaba am noon leɓti mi e ma ,
ngati sinno wonaano kanko en njotondirtaano hay gootol .
Malaaɗo ina duka ena renndinora kaake , ena ñittoo , gite mum fu ne ngojji .
Malal wiyi mo : korɗo Allah artir hakkille ma , a haalii haa heewi , fad mi jaabto ma .
Miijo Malal sori to woɗɗi , ɓernde mum jiggii wiyde : ndeke dey nawliigu weeɓaani , omo haalda e hoyre makko , nde weñaare fof ko Kadiija ngel dewel heewa pehje ,
sabu mi meeɗaani luurdude walla dukdude e galle am ,
so goonga tigi mi fergitiima hannde , fergitannde bonnde weñiinde ,
sabu Malaaɗo fotaani mettin’de haa ko ine haalana mi ɗi Goonngaaji .
Malaaɗo noon sekii , dariima yiɗde hootde hankadi galle baaba mum ,
Malal ummii heedi mo e baafal woni e welnaade mo ,
ko juuti Malal ne haalda e makko ngam fuuntude mo haa waya ellee ko gaajaare wonnoo soko ko Malaaɗo tan heñii addi
caɗeele .
Malal wiyi mo : njiɗ mi ko tiiɗnoɗaa , keɗoɗaa mi ,
ko kaalɗaa ko goonga laaɓɗo cer ,kono hoto yaaw felde mi ,
sabu jamma hanki , mi arii suudu ma , aɗa anndi ko a jeewo am ,
ko ɓenni fof kadi so ɓennii faam ko en sehilaaɓe ,
tee ko a ɓiɗɗo am mo korsin’mi , sabu so mi miijiima baaba ma , mi waawaa waɗde huunde ko ina mettu ma e aduna ,
kono a anndu no tawru mi jikku ma hanki nih welaani ,
njiɗ mi ko njaɓɓoɗaa mi , njeewten njalden , mi haalan’ma ko mbaɗan mi Kadiija ko , onon kala so mi maayaani ko on heɓooɓe ko foti noon walla nih ɓura ,
hanki jamma mi saliima arde e ndeen toɓɓere waɗi ɗuum ko yiɗde wiyde ma debbo jeyaa laawaare , mi haangaaka ,
mi jinnaaka , mi faamii ko muus ma ko jeewal am ,
ɗuum ina foti muusde kala debbo nawliraaɗo ,
enen noon , eɗen nganndondiri hay sinno wonaa dewgal hakkunde men ngal ,
e tee ko a joom hakkille , tiiɗno hoto bonnu neɗɗaagal ma ,
kaɗaa hoyre ma wune .
Malaaɗo wiyi : aɗa anndi so tawii ko laawol ndewɗaa ko suudu am potɗaa adoraade kono wonaa suudu tataɓel .
Malal wiyi : adorii , adoraaki fof woppu haala ko gootum ,
ngati onon fof ko on suddiiɓe am .
Malaaɗo ndaari mo ko juuti , yiili hoyre wiyi : aan a gaajoto walla ko goonga e ma , neɗɗo ko majji ko fof hannde , ina anndi ko sariya haali hakkunde nawliigu , aan mbiyaa ko gootum ,
wiy tan a juumii kono wonaa wiyde aɗa feewnitana hoyre e dow ko ngannduɗaa ne funnginii boowal .
Malal ƴeewi yeeso Malaaɗo ngo tawi engo niɓɓiɗi fitina ,
o jaabtii : eey mi jaɓii ko mi juumɗo jeewo am ,
goɗngol kala ko ina waɗee ko suudu ma fewjetee .
Malaaɗo jaabtii : jooni kay haala alaa , laawol nana , yah jehre coodanii min toon hono ko woni suudu Kadiija ko ,
so tawii a yiɗaa wuro ngo fof tina wuuraare ma nde .
Malal jaabtii wiyde : wonaa miin kay soodanoytu ma kaake suudu ma ,
Ko kaalis tan keɓataa njahanaa hoyre ma soodoyde ko wel ma kono wonaa wiyde yo mi yah .
Malaaɗo wiyi : ko waawi heen won’de fof yaltin’ kaalis limen haa timma , mbiɗo yaha gila naange ñawlaani e tee mbiɗo anndi leeso Kadiija ngo , teemedere ujunere heɓaani ngo .
Malal suumi junngo e hunuko , wiyi Malaaɗo : mi seednii Allah mo seedotaako fenaande ko capanɗe jeegom ujunere mbuuɗu ndokku Kadiija , so a yeddii kadi njahaa noddaa mo ,
o ara seerndude en gila law .
Malaaɗo wiyi : jaraani noddude Kadiija , so tawii ko noon addu capanɗe jeegom ujunere mbiyɗaa ɗe , mi yahana hoyre am .
Malal fooɗi beelnol mum yaltini dukkeere kaalis mawnde fawi dow leeso , limi heen capanɗe jeegom ujunere , rokki Malaaɗo .
Pulaar ina e konngol “kaalis yettaa ko lim ” wiyde Malaaɗo ,
ɗoon Malaaɗo limtorii jam_jam haa gasni ,
Ndeen Malaaɗo anndii no foti , renndini haɓɓere mum kaalis les Ngaflaaw ,
ɗoon tan o fawi junngo makko e walabo Malal , hankadi omo moosa kadi o ɓuucorii Malal laabi nay e toni .
Malal ndaari mo wiyi : eey wonaa ko geɗal ma naamndinoɗa , jooni kay mbiɗo sikki bone gasii ! .
Malaaɗo heɓɓitii : hii ! soko aɗa yaafoo mi noon ngati jikku kollu mi jamma men hanki .
Malal ummii fayde lootorde , woni e heblaade njuulu subaka ,
tawi hanti weeti , hay yimɓe puɗɗiima arde ,
Malaaɗo yalti , weertitii leece to boowal hakkunde galle ,
woni e wulnude kafe e saggin’de kacitaari .
Sahtu ina ɓosa , ina yahra no waawri faa beetawe fuɗɗii ƴoƴde , Malaaɗo waynii yaltude galle loosani jehre ngam soodoyde kaake suudu mum ,
o soodi toon leeso mawngo , ellee kadi ko kanngo faɗɗi leeso Kadiija ngo .
Ko nih woni o ƴeɓti oto jolnude heen kaake makko haa galle maɓɓe ,
daande wonti wootere : hee ! hee ! ngo leeso koy hono maggo alaa e Sahre Hocceere , ɓe heen mbiya ko leeso Kadiija ngo faɗɗi , ɓeya mbiya alaa ko leeso Malaaɗo ɓuri ngo Kadiija ngo ,
heddiiɓe mbaɗa masla_haala wiyde kannje ɗiɗi kala ko ɗe
jooɗɗe , ellee nih ko junngo wooto tan sehi ɗe .
Yimɓe naati nder suudu makko haa heewi dak ne njeeɓa ,
ne nduwoo rappin’ e dow jam .
Oon ñalawma ko dille leeso ngo tan heewti noppi yimɓe wuro ngo ,
Ko noon ɓe ñalliri haa hiiri e fayde jammaagu ,
jamaanu keewɗo ne renti e galle he ,sahtu ina lada , kiiraaɗe ne keddaa , ataaye ine toggaa , jeewte peŋaa faa jamma fuɗɗii jenngude , hankadi yimɓe ne leloroyoo gooto_gooto ,
Malal e Malaaɗo mum ummii naattoyde nder suudu mumen .
Kadiija e Kummba keddodii e arnooɓe hiirde jenngooɓe .
Ndeen ɓe keɓii nder mayru maɓɓe , kayru fof e ndu waylii ,
leeso ngo tan heewi ndu dak .
Malal wiyi Maalaaɗo : eey jooni noon haal...
Malaaɗo jeewo galle wiyi : hol_ko kaalat mi so wonaa e ngo yooɗi .
Malal jaabtii : eey soko hanki aɗa anndi en njeewtidaani ,
mbiɗo yiɗi anndude hol_no tawru mi on ?
Malaaɗo wiyi : gila njahɗaa yawaare alaa hakkunde amen ,
hay ñalawma min meeɗaani luurdude ,
ko fijirde e jaleeɗe tan ɓilii hakkunde amen ,
sukaaɓe amen kadi ko noon ,
e tee emin mbeltii e nelde ma sabu eɗe njoni nguura amen , gaarawol ɓuri famɗude min meeɗaani ñamlaade ,
kadi emin ndokka heen banndiraaɓe joom geɗal en renndaaɓe Mbootu ,
hannde kay min njejjitii nih baasal meeɗiino won’de e galle he , haa to galle amen neene am e mbootu mum ine nduwoo kaaɗdi duwaawu ɓeydaare ma ,
ngati aɗa jaggi hakkunde ma e baaba am ,
Hannde minen fof min cikkata ko baaba amen maayani ,
a heedtii ɗo o fotnoo heedde eɓesngu , kadi wuro ngo taam ko innde ma tan haaletee heen ,
ko dille ma ngoni yeewtere e maggo ,
anndu ko weltaare mawnde ɗo amen , sabu debbo alaa ko yiɗi nan’de so wonaa innde joom galle mum ,
ndeke noon so a welaama deeƴna ɓernde ma ,
ko haaletenoo fu gasii Malal ,
min ñaagii Allah tan ko nguurndam e cellal ,
ko yeeweende ma tan min ngondunoo , a arii Mawluud e yiyde Galle ma , hankadi a iittii min e Coono ,
faayre e mettere iwi haa laaɓi .
Malal jaabtii : eey a jaaraama gila naat mi e galle men he ;
mi faamii on ngalaa caɗeele , tawde kay oɗon ndeeƴi ,
mi yettii on tigi e ndiin mbaydi sabu muñal fof on muñanii kam ,
so tawii ko goonga haaletee , ngooroondi ndi ko nehdi e ndimaagu mon , so wonaano ɗuum mi heɓataa neɗɗaagal ,
so wiyaama galle tan ko debbo joofaa ɗoon ,
on mettaani wonndude hay sahaa gooto ,
ko on yimɓe rimɓe , juulɓe muñɓe annduɓe nafoore cuuɗi .
Malaaɗo heɓɓitii wiyde : miin noon hankadi mbiyat mi tan ko yo a tiiɗno e hoyre ma kadi mbaasaa muusnude ɓernde Kummba ,
tawde gooto e amen fu heɓii hakke mum , rokku mo geɗal makko hay sinno tawii o haalaani , mbiɗo anndi o wonaa beltiiɗo gila leece ɗe naati e galle he Kono pulaar wiyi :“mawɗo ina faama ko haalnaaka”.
Ko aan foti anndude tottaa hoto waɗde kadi ayiiba hakkunnde mon ,
sabu miin hanki jamma ko Allah tan falii soko en ɗeɓii bonondirde e dow mehre taw ko aan tooñi mi tooñannge maleere kurum .
Malal woni e jaggude wahre mum ina mooma felliti artirde jappeere mum ,
so wonaa ɗuum ombo anndi ko mbonba o jogori waɗɗaade e tee so juutii ko yan’de mbonngu ɓurata ɓadtaade .
Ɗoon ɗo Malal moomata wahre mum , wiyi : haade wonii ko noon mbiyɗaa , baasi alaa heen haa weeta so Geno jaɓii mi rokka Kummba kaalis mbete o yahana hoyre makko jehre ƴeewoyde leeso e ñaatorɗe suudu ,
ko noon hanti jam mon fotata dañeede ...
E oon jamma ɓe mbaali yeewtude , nder suudu leeri alaa ɗo heddii e mayru ,
yeeso Malaaɗo ngo Jalbi , ɗo Malal leƴƴii e ɓale suudu ɗe kala ne yiytoo kañum e Malaaɗo fotde Daarorɗe leeso ngo heewde e mawnude .
Yeewtere hakkunde maɓɓe weli haa ellee mbiyaa ɓe ɗeɓaano waɗdude ,
sahaa e sahaa fu Malaaɗo ndaara mo , moosa , tuggoo e makko , ɗoon hankadi Jeewo dañi ko yiɗnoo , jokki daara haa nder jammaagu...
Malal ronki ɗaanaade , eɓe njeewta tan eɓe njaggi jamma maɓɓe haa weetori .
Ndeen ɓe pini , ɓe ñalli e wuuk_waaka maɓɓe , sabu koɗaagu Malal .
Nde yahnoo haa caggu bottaaje keedi , Kummba noddi Malaaɗo ɓe payi nder suudu Kummba .
Kummba wiyi Malaaɗo : hii ! Kiba joom galle ! Hol_no mbaɗɗaa ha o jaɓi soodan’de ma ñaantorɗe suudu ?
mbar a haalanii mo wonaa Kadiija foti adaade soodaneede dey ?.
Malaaɗo jaabtii wiyde : Mbure jooni kay kaan diwaama ,
mi haalnii mo laaɓka , mbiyi mi ko enen ngoni ɗo mawɓe ,
Kadiija ko ɗo tawi en gila dañal araani ,
so en muñaano Kadiija arataano , seeɗa tan heddii e min njaggondira ,
min ɗaanaaki haa Allah weeti , soko o jaɓii juumre nde woni ko to bannge makko ,
hay haala ma nih mi sorɓinii mo ,
tawde hannde ko suudu ma o yontaa , tiiɗno heɗo mbo ,
hoto yaaw lawaade sabu hanki
o heɓii wiyde mi ,
ma a heɓ
tawa on ndukaani
Kummba wiyi :hol_no foti o totti on?
Malaaɗo jaabtii : ko capanɗe jeegom ujunere , Kummba wiyi : a jaaraama ko ɗuum tan njiɗnoo mi laaɓeede , jooni kay mbiɗo fadi mo so Allah jaɓii .
Ko nih woni , ɓe njalti boowal fayde hakkunde galle yeewtidoyde e arnooɓe e maɓɓe .
Waktu ina daasoo ina ɓosira seeɗa e seeɗa faa mbuuɗu naange wojjini , hanti nge muti , jamma lomtii ñalawma .
Malal tiindii suudu Kummba .
Ndeen o yottiima ndu baafal mayru uddaaki ,
kono nde wonnoo ko nokku makko kadi ko toon o yontaa ,
o yah tan naatoyde ,
Kummba to jooɗino ine reggini mo gite ,
leelaani Mbure haftii tawoyde mo nder suudu .
Kummba wiyi mo : baaba galle jam hiiri ,
mi nawan’ ma ndiyam nder taarorde ?
Malal wiyi : alaa mi ɓuftiima ko ɓooyaani ko ,
jooni kay mi juulat futuro tan mi fooftoo seeɗa ,
sabu hanki e hecci hanki mi ɗaanaaki hay seeɗa ,
aan kay yah boowal yeewtidoyde e hoɓɓe ɓe tawo .
Kummba wiyi : haade ko noon mbiyɗaa , mi yeha toon haa ɓooya .
Ɓe ngoni boowal e yeewtitde , jaleeɗe , dille keewɗe , luukaali rewɓe e kelle welnere haa jamma jenngi ,
yeewtere maɓɓe naywi ,
Kummba ene ŋoŋkinoo boowal sabu hollude ƴeeƴe joom waalannde mbete o daña biyɗo yo o leloyo tawde o ŋoŋii .
Ndeen jenngii , yimɓe ne njahraa gooto e gooto, ɗiɗo e tato hootde leloyaade ,
ɗoon hankadi Kummba dañi sortaade dogani nder suudu tawoyde joom galle mum .
Ɗaanii walla ɗaanaaki , Malal ina muumnii gite .
Kummba noddi mo daaɗe tati : Malal ! , Malal ! ,Malal ! ,
Malal jaaborii daande leefnde nde tawnoo ɗoyngol makko ɗeɓii woɗɗoyde .
Ɗoon Malal wiyi mo : so a annduno tampare am ɗo tolnii hannde ɗo ma a woppanno mi , sabu ɗo njiyataa mi ɗo ,
mbiɗo ŋoŋi mi waawaa hay yeewtude .
Ndeen Malal wukkitii konngol mum tan ,
Kummba ñaññi , ɓawlini yeeso , wiyi e ɓernde mum : so tawii ko a ŋoŋɗo walla ko a tampuɗo , miin kam mi ŋoŋaani , mi tampaani tee mi wonndaaka kadi haaju am ina bona heen , wonaa miin ne kay haɗ ma ɗaanaade to ummiɗaa to ,
hay ɗo so a haalaani ko laaɓi a jogoraani ɗaanaade so Allah jaɓii , ɗi jammaaji ɗiɗi njogori ko juutirde ma , haa yeeso ko laawol mbiɗo fadi .
Kummba ina deeƴi tan ina miijoo ,
eɓe lelii e dow leeso maɓɓe hiiɗngo ,
Malal kañum ina ɗaanii , Kummba ina futtini gite ,
hojom e hojom fu Kummba fiya Malal foloŋturu ,
kadi o fetta Malal , o ɓoslikinoo mbele maa Malal fin’ haalda e makko ,
Ko noon Kummba woori ne ɓoslitoo , ne ɗojjikinoo...
Malal fini ne dumoo , ronki feewnitaade wiyori : ah !
Hay gooto waawaa ɗaanaade ɗo .
Kummba jaabtii : aan Malal hol_ko tampin’ ma ko aɗa ronka ɗaanaade ?,
mbiɗo anndi dey wonaa miin haɗ ma ɗoyngol .
Malal deƴƴi jaabaaki .
Kummba wiyi : hiiraande ma ena ɗoon hippii , sabu nde yimɓe ñaamata nde mbiynoɗaa ko a suusaa nebam e lamɗam cafɗam , jooni noon teewu ne ɗoon tee heewaani nebam ,
ɓurtaani lamɗam .
Malal wiyi : addu mi ƴeewa so tawii mboɗo waawi nokkude heen hay so lonngere wootere .
Suppeere ñaamde mooftanaande baaba galle noon heewi won’de ko tigilde worɓe ,
sabu heewɓe ena keewi tuufeede heen njaggeede jagge bonɗe
Gorko so ena ñaama ɗeen ñaameele ko wiyaa kala ko eey tan wiyata , ngati tawata ko noppi mum ƴakkaama ko ɓooyi .
Ko noon woni Kummba ɓadtini mo suppeere teewu cahaangu ine waɗdaa e ɓooɗe padaas (faataata) , cooɗorɗam e njareteeɗam fof Kummba addani mo .
Ndeen Malal tuggii junngo e nder suppeere nde ine ñaama tan ,
Kummba jooɗii sara makko eɓe mbeddondira daaɗe ha o gasni hiiraande makko , Kummba ummii ƴeɓti suppeere nde e ndiyam ɗam fof njoñi e lobbudu suudu ndu haa weeta yaltina lawƴude ngam bidaaji fulɓe ne mbiya kaake lawƴetaake jamma ,
ɓe keddii hanti e jamma maɓɓe .
Kummba wiyi : denɗi so koyngal leelii , hoto hunuko leel ,
so tawii a arii ɗo , ine woodi ko potɗaa haalde so wonaa wiyde aɗa ŋoŋi ! .
Malal wayi no cekɗo nih wiyi : aan hol_ko cikkuɗaa potmi haalde so mi arii ɗo e suudu ma ndu ? .
Kummba wiyi : mbete a yiyaani , a naani ko Kadiija e Malaaɗo mbaɗi e nder cuuɗi mumen ko ? .
Malal wiyi : miin kay ɓuri yiyde ko waali e nder cuuɗi maɓɓe tawde ko toon mbaalat mi , kadi yanti heen ko njiyɗaa e nder cuuɗi he fof ko e am yalti .
Kummba wiyi : waɗde ƴeewto , ngaddaa geɗal am ,
mi annda ko mbaaldu mi ,
tee kadi mboɗo anndi ko woni toon ko kaalis keewɗo jari ,
hay sinno a jaɓaani haalde no foti mi nanii yimɓe ine njeewtira , ellee ko teemedere ujunere ndokkuɗaa ɓe .
Malal jali , wiyi Kummba : mi waatirtaa ko ɓuri ndenɗiraagu hakkunde men , gooto e maɓɓe fof so a naamndiima ko capanɗe jeegom ujunere (60.000) mbuuɗu heɓi e am ,
so tawii ɓe kaalii goɗɗum mbaasaa naatde heen nganndaa ko fenaande mooƴoore ɓe kaali .
Kummba ina heppa wiyi : haalooɓe pulaar mbiyi “gumɗo jeyi ko ko memi ”, miin ne haade wonii ko noon addu mi jogoo e junngo am , sabu hay gooto anndaa ko subaka addata .
Malal wiyi : eey soko noon duwo jam , fooɗi belnol mum yaltini heen capanɗe jeegom ujunere mbuuɗu ,
ɓe limtii haa timmi , Kummba ƴeɓti , moofti e resorde mum , ɗoon o nawi gite makko ndaarki dow hanti o moosi , o fiyori Malal kellel tokosel kadi o wiyi : wonaa mbiyɗaa ko a ŋoŋɗo ,
waɗde ɗaano haa subaka hay bajjo haɗataa ma nan’de so Allah jaɓii .
E oon jamma Kummba ine heppa ko weetata , o waaldi miijooji ko o jogori soodde .
Ndeen Allah resii ɓe , reenii ɓe haa subaka ari sahtu beetawe , Kummba lootii , wisii lati mum , mojjitii fayde jehre ngam ɗaɓɓoyde ko ina ñaantira suudu mum ,
soko o waɗaani hono no nawliraaɓe makko ɓe mbaɗi nih ,
o soodi leeso ngo labaaka ,
o dañii heen rajo e tele fof kono ŋarɗiraani hono ngo Malaaɗo e Kadiija ngo , waɗi noon o ƴeewi tan ko coggu ngu tiiɗaani , kadi o soodori heen comci ,
paɗe , pegge , cakkaaji , jawe juuɗe koyɗe e loŋloŋe , o holti tigi rigi .
Ko o yiɗnoo e cuɗaari e koltu kala o soodani hoyre makko ,
nih woni o ƴeɓti oto waɗde heen kaake suudu makko ha o yottii galle maɓɓe .
Nde Kummba tellinoo e oto tan , wonnooɓe e galle ndiiri fayde e makko ngoni e wallude mo jippin’de kaake ,
o naatni ɗe nder suudu haa gasi, moni kala duwii wiyde yo Kummba rappin’ e jam .
Nde yimɓe ɓe nduuñtinoo Malaaɗo noddi mo wiyi : aan Kummba mbete ko nih mbayɗaa bon’de yitere , hol_ko haɗ ma addude leeso ɓurngo leece amen ɗe ŋarɗude walla kam bayɗe noon ?.
Kummba wiyi : neɗɗo waawaa dañdude fof, nde tawnoo mbiɗo hatojinnoo e cuɗaari ko ɗuum waɗi mi heƴnii heen ko heewi , koltu e cuɗaari fu mi dañii ,
ɗoon Kummba haɓɓiti caawgel mum cuɗaari hollude Malaaɗo , eɓe ndaara ɓe ngasnaani haa Kadiija honngi baafal suudu .
Kummba wulli daande dow wiyde : naat ,hol mo fuggata?
Kadiija naati , tawi eɓe tiimi e cuɗaari he wondude e joowre comci ɗi o soodi ɗi ,
Kadiija wiyi : mo jeyi ndu huldu comci , mbele ko nelde Malal addunoo ɗe ngoni ɗo haa jooni ? .
Malaaɗo wiyi : wonaa nelde kay ko Kummba tigi soodi .
Kadiija heɓɓitii wiyde : hii ! hoto maayɓe makko cakkotoo mo ɗi comci labaaɗi e ɗe loŋloŋe , wooroo a yiyii ɗe pegge no mbayi yooɗde !
Malaaɗo wiyi : hay paɗe nani ina ngoodi .
Kaadiija wiyi : Kummba tiiɗno , haalan’am hoto keɓɗaa ngu koltu gila mi maayaani , nde tawnoo ko a koolaaɗo mbiɗo anndi ko a desndaaɗo tan .
Kummba wiyi : aan e Malaaɗo ƴeewɗon ,
ko leece , rajooji e teleeji tiiɗɗi cogguuji , kaalisal mon fof yiƴƴi heen ,
miin noon ko leeso weeɓngo cuɓii mi , ko heddinoo e kaalis ko coodor mi koltu e goɗɗum .
Kadiija wiyi : miin dey tawi mi bakkodinii e ɓernde am ,
mbiɗo wiya ko a bonɗo yitere , soko a nawii raay ,
sabu ko aan tigi annndi nafoore ma .
Kummba heɓi nder suudu mum woni e ñaantaade ,
o ɓoornii e wutteeji makko ɗi ɓurɗo yooɗde , o haɓɓi cakka ,
o seŋi pegge juuɗe e koyɗe , o loggi paɗe kese pul , o wisii lati uurɗo tan o yaltiri noon fayde boowal , omo yaɓɓa , omo ŋeña , kala jiynooɗo mo e nguun ñalngu nawtii laamu to Allah , hawraama e Hocceere ko o jooɗɗo , baawɗo ciŋkal kono ko dañal ndeke wonnoo ko alaano , yimɓe arnooɓe e galle he taam ,
daande mumen ko wootere e ñaantungal Kummba ngal ,
eɓe mbiya ellee ko o Aarabe wallako Enndo ,
kala potɗo e makko ƴeewat haa gite mum mbaɗta feŋde jamɗe , sabu makko yooɗde e welde yiyde , hay kanko o tintii won’de ndaarki yimɓe fof ko e makko rewi , noon kisa hankadi o waɗti ƴeɓde e yahdin’de heen wicco e faaro , o woori noon haa ñalawma gasi , ɓe naati e kihiiɗe ,
Kummba daagii fayde nder suudu mum heblitoyaade ,
o loottii kadi o ɓoornitii comci goɗɗi koyorɗi e ɓalndu (ɓanndu),ñilkooji ,
o seŋi loŋ_loŋe jalbooje e tee hay so coonotooɗo mo woɗɗii ne yiya ɗe sabu ellee ko ɗe beddotooɗe peete jayngol ,
o waɗi paɗe goɗɗe , hanti noon yimɓe ɓe pelliti nantin’de mo ŋariyaagal makko ngal ,
kala ɓe o sawndii mbiya : hii e Kummba Yero a faɗɗii giƴe en dey, gila puɗal haa mutal ko aan tan waɗaa njeeɓeegu (ndaaretee), woɗɓe keɓɓitoo wiyde : ko goonga leece jooɗɗe nana lelii nder cuuɗi to , soko gaay e boowal he ko aan jogii karwaas aɗa fiyra nawle en , heddiiɓe hirooɓe njaabtoo haala leece woppaama nattii yeewtireede ko ɓooy .
Malaaɗo wiyi : e ɓernde mum sinno anndiino waɗa fehre Kummba nde .
Kadiija ine miijoo kañum holaani soko ine fotnoo hesɗitin’de ñaantungal mum , ngati hay so Kummba ɓoorniima kesi ,
ɓe mbaawataa fotde ŋari tee so Kummba yeeɓaama hannde ,waɗi noon tan ko Kummba heewaani ñaantaade , ombo haalda e hoyre makko ha o sawndii Malaaɗo , o wiyi e Malaaɗo !.
Malaaɗo jaabtii : hol_ko mbiyɗaa Kadiija ?.
O wiyi : a yiyi Kummba ɗo faƴƴata , laaɓɗi e paɗɗuɗi fof dey ne njiyee taw wonaa ñalnde mawnde ,
neɗɗo noon ne foti ñaantaade hay sinno kewu araani .
Malaaɗo wiyi : hee ! hoto tooñ jaambuur, a heɓii kaalis ma a waɗii heen ko wel ma , hay miin ko nguun ɓocongaagu heɓi mi
kanko omo jogii hakkille o soodii kaake makko , hol_ko haɗata mo ñaantaade e faƴƴude , joono noon aan ko muus ma heen ?
Kadiija wiyi : Malaaɗo mbete ko a mettinanɗo mi , ngon mi tan ko e yeewtide e ma , tooñannge alaa heen .
Malaaɗo wiyi : waɗde ɗaccu mo , so tawii ko hannde o dañi waɗde yo o ɓoorno o seeka e dow jam , goɗngol ma en nganndu no potaten waɗirde taw en mbooynaaki e bolle puuyɗe .
Kadiija jaabtii wiyde : eey mi faamii , tommboɗen ñalngu woɗngu .
E no wayaa woniri , jamma arii , kiiraaɗe ndeftaama , kiirtaama , ataaye toggitaama , so wonaa surgaaji hay gooto heddaaki , heewɓe kootii , hiirde naywii Malal e Kummba payi nder suudu mumen ngam leloyaade . Ndeen ɓe naatii nder suudu , tan Kummba darii yeeso Malal , o hooyni juuɗe , o wiyi denɗi hol_no niiyruɗaa mi hannde gila puɗal haa mutal ?
Malal wiyi : ndaw ko heppi , nde tawnoo a woowaani ñaantaade aɗana summba tan no Yuman Yannge nih .
Kummba wiyi mo : hee woowi , woowaani fu haalan’ am hono jiyruɗaa mi tawo , so ɗuum alaa kaɓen .
Malal wiyi : denɗi so tawii ko goonga weli Allah , ko aan waawi kacitaari subaka ,
tee kadi Malaaɗo e Kadiija fof ko simmitiiɓe ko coodaani hono cuɗaari ma ndi .
Kummba wiyi : eywa mi weltiima sanne , maa wiye kay lemmbel Malal ene lallitii ,
ena heddii suwaa tawo a yiyi ngu koltu fof ,ƴeew paɗe am ɗe, pegge , jawe…
Malal wiyi : wooroo ! denɗi aan mbar alaa ɗo ngujjuɗaa kaake janane dey mbaɗaa bone ?.
Kummba jali , wiyi : aɗa anndi mi tawaani nguyka ,
ɗi comci e ndi cuɗaari kala ndañ mi ko e kaalis ndokkunoɗaa mi he ,
sabu miin ƴeew mi ko kaake beeɓɗe , mi naataani e leece , rajooji e teleeji tiiɗɗi , mbiɗo yiɗnoo dañde cuɗaari ,
nde kaaɗnoo mi e konngol capaato : “haniini” tan fu heƴii heen taw mi booynaaki kaalis am e mehre
Malal wiyi : yimɓe dey ceerti tan ko pehje ,
jooni noon mbele nawliraaɓe ma ɓe njiyi ko coodɗaa ko ?.
Kummba wiyi : alaa e maɓɓe fof kumpaaɗo ,
nde ngar mi nde ko e dow maɓɓe e jeese arnooɓe en yeewtere e ununnde kala ,
mi haalanii ɓe kadi pehje ɗe cakku mi haa mbaaw mi heƴnude heen goɗɗum ,
mbiɗo anndi to nder maɓɓe ɓe cikkatnoo nih ko mi booyniiɗo kaalis am , kono noon nde ɓe tiimi heen kamɓe ɗiɗo fof alaa maɓɓe ciiɓtiiɗo saka fala daande ,
ɓe njaɓii kay won’de ena yooɗi ena feewi , hay sinno ko min nawliraaɓe ɓe kaalii tigi goonga .
Malal wiyi mo : denɗi seekde e dow jam .
Ɓe ngoni ɗoon duusde jamma maɓɓe .
Moƴɗo reeni ɓe haa subaka ,
e oon jamma noon hawriti ko e gorle Malal ne timmi ,
o hawridinii hanti baalanɗe makko ,
ombo jogii suudu fooftordu , so tawii o yiɗaa waalaade e cuuɗi he ko to mayru o heewi won’de ,
nde o jogii e maɓɓe haaju kamɓe e yimɓe wuro ngo kala ko to mayru o heewi jaɓɓaade ɓe ngam waggondirde e maɓɓe .


Kootol Malal e Buulel Fayde Laamorgo : M.M.W 1997


Ko ɗoon kisa e fooftordu makko o noddi Kadiija ,
oon fayi e makko ,
Malal wiyi : noddu Malaaɗo e Kummba ngaron gaay .
Kadiija dogi noddoyde kamɓe ɗiɗo kala .
Ndeen ɓe tawoyii Malal to fooftordu mum ,
Malaaɗo e Kummba njooɗii sara Malal , Kadiija darii huccitde e maɓɓe .
Malal wiyi ɓe : ko jam noddirnoo mi on , yontannde artii e Kadiija soko mi yowii ɗo jontanɗe ɗe ,
sabu jooni mi yaha hankadi e tee mbiɗo jogii haajuuji keewɗi ina padi mi Laamorgo .
Hannde noon mbiɗo yiɗi noddude gorgolaaɓe am ,
sabu eɗen nganndi Beeñi en , Ndaama en e denndaangal fedde maɓɓe nde so tawii a weldaani e maɓɓe alaa fof ko mbaawɗaa won’de e wuro ngo ,
jooni on mballondirat waɗde hiiraande moƴƴere , ndefon kala ndefu haa heewa ngam yimɓe ko ɓeydotooɓe ,
o wiyi kadi Kadiija tiiɗno yah noddoyde goggo Daali Gawlo , leelaani Kadiija taaɓii , taaɓe laayɗe haalanoyde Daali Gawlo.
Ɓe ngardi eɓe ndeggondiri ,
Daali Gawlo wiyi Kadiija : wonaa ko jam Malal noddiri mi ?.
Kadiija heɓɓitii wiyi : eey kay ko jam ɓolo .
Eɓe njaɓɓa , eɓe ndaasa ha ɓe njottii galle Malal en .
Daali salmondiri e Malal haa saɗi joofi ,
Malal wiyi mo : aɗa anndi ko a goggo am ,
kono kadi ko a gawlo am , anndu hankadi kooltol am fayde laamorgo nattii woɗɗude ,
e tee mi yiɗaa yaltude wuro ngo tawee mi moƴƴaani e mon .
Ko fedde mon nde fof njiɗ mi noddude ,
mi ñaagoo on duwaawu , kadi waasataa wasiyaaji aduna ɗi oɗon ndokka mi , ngati mi heɓii haqiiga tigi ko onon ngoni mawɓe annduɓe daartol wuro ngo ,
ndeke noon on potaani yeebeede .
So ɗuum ɓennii njiɗ mi ko mbaɗaa eeraango nodude : Beeñi , Diiye , Pemel , Denel , Dewel , Daayaa ,Takkoo , Ndaama ,
Naawel , Mbure e Bukki ngaron hannde ko hiiraande gorgolaaɓe .
Daali Gawlo feeci wullaango wiyi : Malal am , a nelii kaaloowo , kaaloowo yoɓee , yeenee , gawlo ma , mo tawruɗaa yumma ma e baaba ma .
Ko nih woni Daali Gawlo yooɓii daande mum e sooraade wuro Hocceere , waɗi galle yoo e galle haa kamɓe kala ɓe tin’di hiiraande Malal teddiniri ɓe nde .
Ɓe ndokkondiri waktu “Aadi” , ɓe kawri galle Daali Gawlo en ngam nootoyaade Teddungal galle Malal en .
Ndeen ɓe naati galle o , ɓe tawi Malal yeewaaka , galle ne heewi yimɓe soko leece e daagooje ina keddii njooɗaaka ,
suddiiɓe Malal mbismii ɓe e majje , salminaango moƴɗo , welngo hakkunde Maɓɓe e Malal yantude e rewɓe mum.
Ɓe calmondiri haa joofi , Malal wiyi ɓe : yo Allah ɓooynu on e wuro he , ɓooyon kadi jokkude enɗam ,
mbiɗo anndi ko ɓooyi ko on gorgilaaɓe moƴƴuɓe ,
hannde noon so tawii mi noddii on , sikki alaa ko yiɗde salmin’de on e ñaagaade e duwaawu , kadi e fammin’de yimɓe Hocceere oɗon kaan’di e teddungal ,
mbiɗo halfina on hoyre am , ngati ko mawɗo yiyata e jooɗnde ko ,
hay so suka dariima e dow haaƴre yiyataa ɗuum ,
sellataa mi ruttoo , mi waasa waɗan’de on fotde tawde mbiɗo hormii on ,
mawɓe ganni wuro ngo , hurumaaji maggo , sutura e finaa_tawaa maggo fu ko onon gorgolaaɓe ɓe ,
nganndee tinndi mon daari mon , jimɗi hanki mawɓe men ko pinal renndo e nafoore men, mi wagginii on nde ɗowoton taaniraakon mon ,
miñiraakon amen ngam fammin’de kon Cifti , Pulareeje e Aadaaji men hanki pinndinooji ɗi ngannduɗon.
Ndeen o joofnii haala makko tan , goggo Beeñi toƴƴi daande gumbalaa ; ɗoon Beeñi wulli :
Ñalaande waawaa !
Ñalaande koy waawaa !
Ee hol mo jeyi nge naange !
E o subaka hannde !
Taaree yoo !
Gite e leydi !
Kunuɗe e kaaƴe !
Ɗo ko huli hoota !
Suusi jogoo goonga !
Hol mo woni jaambaaro !
Hayyoo caasɗo , cuusɗo mbo dogataa !
O ko wula naange dono lefol !
Taan Farba Malal Nguru Muttel !
Leelɗo Daado Pural !
Joom taballeeji e buubaaji !
Hulaani jamɗe saka cette !.
Ndeen Beeñi ɗeɓii dartaade tan , ɗoon e ɗoon tawi Daali Gawlo toƴƴii wullaango Yeelaa e wiyde : won ɗo dona waaliyee !
Won ɗo dono waali koy !
Ngullee, ñaagee !
Ngullee, ñaagee ngayi !
Ñaagee yoo Ali gaynaako !
Ngaari wuro e ladde taan Farba !.
Ko nih woni goggo Beeñi deƴƴi , Daali Gawlo woni e feekaade ina yima , ina askina Malal e suddiiɓe mum .
Ndeke ko ɓe ngullata , eɓe njeysa ko fu , Malal en ine koɗdi e Farba gooto mawɗo ,
hakkunde galleeji maɓɓe ɗi ko lajal tan ɓilii hakkunde maɓɓe .
Ndeen oon nanii dille ɗe , o jawlorii noon garbuus walla mbiyen fetel makko loowaaɗo conndi ,
o taaɓii lajal ngal , o ari ombo doga ha o yottii ɓe ,
o hartii fiyannde , o ɓeydi woɗnde e reggondirde piyanɗe ...
hanti wuro ngo fof wonti diiraango wooto nootittooɓe !
ko woni !,
ɗe piyanɗe koy ko ŋeerɗe !
ko ɗe dille ngoni ?,
hol_ko kewi leegal jaagaraf Malal en ?,
moni kala ne heñoo e yiɗde laaɓeede ,
hocceere alaa keddiiɗo haa galle Malal en ɓitti .
Farba heɓɓitii wiyi : Daali gawlo so tawii a huufii o gorko joom faayiida mbo yimɓe mbaɗti hakkillaaji , a toƴƴii daande yeelaa e yeeso makko ,
yo wuro Hocceere fof tin’ , nanee , anndee ko joom ñaam golluuje tiiɗɗe bataa hannde sabu neema ubbetaake ,
ina waɗɗii miin Farba Sammbooru Sammbu tawde ko mi seede yanti heen kadi ko min hoɗdiiɓe , ena foti mi rokka mo piyanɗe fetel haa Hocceere e saraaji ɗi ngannda ko kanko tigi hiiranaa e o jamma .
Eyyoo Daali Gawlo so a welaama wullu njokkaa hiirde ma haa Allah weeta , “pulaar wiyi ko njiyɗaa kala ne waɗi sabaabu”, enen noon en njettii sabaabu baɗɗo haa ndentuɗen ɗo hannde ,
oon sabaabu woni Malal Daado Pural jaagaraf dono Jaagaraf .
Ɗoon yoga e Hocceere nootitii e dillere nde , Jaagaraf Malal naatni junngo e jayba limi ujunaaje noogaas mbuuɗu totti Farba
juurgal mum .
Ndeen Farba tamii juurgal mum , ɓeydi haala ñaama kaala en : o joofii Malal e siiftin’de jaambaraagal gooto e taaniraaɓe mum ine wiyee Kamalenku Ngiraa Umaar,
meeɗiino eɓe njiɗi taccude yahde wolde ,
ndeen ɓe ngarii haa e maayo ɓe tacciiti ,
Ndoorel wiyi : eywa jooni enen ,
laana ko ngoota en mbaawaa ndiyam ,
hol_no mbaɗaten so en ngartii en tawtaani ka ɗo ?.
Kamalenku Ngiraa Umaar wyi : a haalii goonga ,
ɗoon tan Kamalenku Ngiraa Umaar suuti laana ka nafaade ka e les walabo mum , ɓe ñalli yahde gila subaka haa takkusaan juulaa , ko ndeen ɓe kaɓaa ,
ombo fellira junngo wooto , ngoya ina nafii laana ,
so kure makko ngasii , o wiya loowee kam .
Sahaa fof Ndoorel wiya : ebo Kamalenku joƴƴin’de motii hankadi mbete pooftoɗaa .
Kamalenku wiya mo : alaa kaɓaten ko e bonɓe ,
so añɓe men tawii ka e nokku maa ka helii ka walla wujjaama .
Ko nih Sammbooru Sammbu siftini Malal golle maamiraaɗo mum ,
Malal ɓeydii summbude e ƴuufde , heɓi murteende haalan’de gorgolaaɓe ɓe weltaare mum mawnde e garaangal maɓɓe e nder galle he,
Malal ittii ujunnaaje capanɗe tati mbuuɗu rokkude ɓe woroore maɓɓe .
Daali Gawlo heɓɓitii wiyde : Malal min mbeltiima dey no feewi ,
a jaaraama gaño ma waalii ladde , anndu noon gila e Murtoonde Sammba alaa sukundu en , Ngori Pattuki yoora koyal en haa e jamaanu Paate faloo koyɗe en , maamiraaɓe ma meeɗaani hulde dental,
ko ɓe rokkooɓe , bateteeɓe ndeke noon aan a wujjaani ngati ko a ɓiɗɗo asli joom hanki .
Minen noon hannde ko dow asamaan min ndarii ,
min nganndii kadi emin njibini , sabu ko a ɓiɗɗo moƴɗo kumtoowo haajuuji , beltinoo ɓernde , emin ñaagoo yo juut ,
yo a ɓooy jokkude enɗam e waɗde fotde hakkunde ma e leñol ngol .
Ko noon Bukki heɓɓitii wiyi : alaa fof ko waɗtetee e haala Daali Gawlo ka , ngati ko ɗo tan weltaare waawata haaɗde ,
sinno won ko ɓuri konngol wiyde min mbeltiima ,
ko ngool min nduttatno ma , soko hay weytaare dey soomii tan ko e weltaare ,
minen ko min mawɓe ɓe cuusaa jamma , fotde ma e amen timmii min ndariima hankadi yiɗde hootde ,
so tawii Allah nawii ma , min calminii banndiraaɓe laamorgo .
Ɗoon Malal wiyi ɓe : on njaaraama no feewi , miin e galle am fof min keɓii weltaare e garaangal mon ,
ɓe kaftii e hootde , ɓe mbiyi yo jam waalan’ en wuro e ladde .
Malal e suddiiɓe mum cammi ɓe koyɗe .
Ndeen hanta gorgolaaɓe ɓe njehii haa boowal ko adii eɓe carondira ,
Beeñi wiyi : eywa jooni hol_no mbaɗataten kaalis men gor?
Ndaama jaabtii : wonaa e mbedda ɗo jenngi ɗo dey kaalaten heen fehre men ,
leloyoɗen kadi eɗen njogii woɗɓe renndaaɓe goomu ngaraani ,ɓeen ene poti dañde heen .
Daali gawlo heɓɓitii : waɗde kay en mooftat tan haa janngo njiyden taƴoren ñalngu “kawral”so yontii garɗo fu heɓa geɗal mum barkiniroo .
Heddiiɓe kala ɓamdi daaɗe :eey _ eey soko woodi heen wiyorɓe yo Pemel jogo kaalis ,tottee Pemel ,
ɗoon woni Beeñi totti Pemel mooftude kaalis maɓɓe goro , noon hanta ɓe carondiri fayde galleeji maɓɓe .
Oon jamma ne yahrii noon , gorgolaaɓe ɓe kootii ina mbeltii , Malal en keddodii e yeewtooɓe mumen .
Ndeen yeewtere nde fuɗɗiima naywude , gooto kala ummii fayde lelnde mum ,
ɓe ngoni e ndeenka Bajjo (Geno) haa subaka ɓe pini Jaagaraf Malal noddi suddiiɓe mum tato ɓe kala batu .
O wiyi ɓe : hankadi so en pinii ko min dawanooɓe laamorgo so Allah hoddirii ,
so hiirii noon ko mi baroowo jawɗi jeegom mbete ina wona mbayniigu hakkunde am e wuro ngo e mon kadi .
Kummba wiyi mo : baaba galle so a yehii tiiɗno e hoyre ma , ɓeydaa kadi
tiiɗnaare , jam yeeso e caggal ma ,
pele ndewta ɗo ndewnoo .
Malaaɗo wiyi : yo hakkille ma noon heed e sukaaɓe ɓe ,
anndu ɓe puɗɗiima mawnude dey , e heen mo jaŋde mum yahaani fu yo waɗte e njeeygu walla jannga tok’innde (meccal) .
Kadiija wiyi mo : miin mbiyi mi tan ko hoto ɓooy toon ngol ɗo laawol , so dañaama ɗo e lebbi tati , haa hitaande walla so bonii duuɓi ɗiɗi ,
Kono mutde tan mutda saabareeje waɗa toon duuɓi sunka wonaa huunde moƴƴere ,
kadi diine men islaam ina riiwti ɓooygol desɗo ,
aan e hoyre ma nih aɗa anndi ɓooyde wonaa e peewal , jaraani ko min ndeftan ma heen .
Malal jaabtii wiyde : mi nanii haala mon , mi faamii yiɗde mon , so tawii laamɗo jaɓii ko ɗuum woni ko mbaɗat mi .
Noon woni ɓe paamondiri e diisnondiral maɓɓe ,
rewɓe ɓe njalti Malal heddii nder jeewru mum .
Ndeen ɓe njaltii haa boowal hakkunde galle ngal tan ! Kadiija ruttitii nder suudu tawoyde Malal ,
Kadiija wiyi : Malal hii aan dey a waɗaani no mbiynoɗen nih ! mbete a wiyani Malaaɗo e Kummba ko baaba am soodani mi kaake ɗe?.
Malal huli jaabtorii fuujaade , wiyi : (tiiɗno Kadiija hoto ñiiri iirtu Karaw haala kadi) , sabu iirtude ñihri ɓuri iirtude haala ,
aɗa anndi ɗuum ko juumre wonnoo ,
e tee ko fehre bonnde pewjunoɗen , ngam aɗa yananaa ɓe ngonaa sukaaɓe ,
kala ko mbaɗ mi ko ɓe tinooɓe, eɓe nganndi wonaa baaba ma soodi , mi enndiino kono yahaani , ko juumre mawnde wonnoo ,
ndeen fehre addaniino mi caɗeele e maɓɓe haa seertude ɗeɓi won’de heen ,
jooni noon waar sabu Allah hoto ruttin’ haala ka ,
gooto e mon kala heɓii ko fotnoo heɓde , mbiɗo sikki hankadi haala ka fotii maayde walla gasde .
Kadiija yoori ɗoon jaleeɗe , tappi mo kellel kadi wiyi :
eskey Malal ! aan dey haa jooni ko a kulɗo ngati hay e haala ma ka reggondiraani , ƴeewtan’ no mbiyɗaa nih (tiiɗno hoto ñiiri iirtu karaw haala kadi), laaɓii ɓe tampinii ma tigi .
Malal heɓɓitii ebo Kadiija wonaa kamɓe tampini mi ,
haa jooni so a rewii ko fehre ɗokkere tan jogori en wonan’de .
Kadiija wiyi : eey waɗde yaafo giɗo am , alaa mo juumataa , tawde ko noon hanti mi yaha boowal .
Malal wiyi : so a yaltii noddanaa kam
Buulel dognoowo
oto o ,
Kadiija yalti tawi Buulel ina lelii les caalii ne fawndiri koyɗe ine wooɓa ataaye mum ,
Kadiija wiyi : Buule nootoyo Malal .
Ɓe ndeggondiri haa to jeewru Malal Kadiija fayti boowal .
Malal e Buulel calmondirii haa saɗi joofi .
Malal wiyi : miin deyi gila ngarɗen mi fooftaaki .
Buulel heɓɓitii wiyde : mbiɗo anndi , soko noon njillu ma welii haa fakiti ,
a nootaama ko mi seede sabu fof waɗi ko e yeeso am ,
miin noon so mi haaldii Allah hay dara ŋakkaani ,
gila naatɗen wuro ngo sahaa kala woodat ko ɓe ngaddani mi .
Malal wiyi mo : anndu noon so hawrii e hoddiro janngo ko en dawtooɓe fayde laamorgo .
Buulel wiyi : miin kam hay so en ngonii ɗo duuɓi sappo mi haaɓataa , mi heppataa kala nde ummiɗaa ko ndeen woni nde njahaten ,
Malal wiyi : eey hanti aɗa waawi yahde suudu ma tawde a faamii , ko ɗuum tan haa subaka .
Buulel heɓɓitii : yo sago Allah hawru e yiɗde ma ,
eywa waɗde mi faytii nder suudu am ngati gila naane ko les caali njooɗinoo mi jaɓɓaade kenal ɓuuɓkal .
Malal noddi Malaaɗo daande dow !
Oon ari e makko wiyi : e baaba galle hol_ko woni ?.
Malal wiyi : eywa ɗo mi tottii kala banndiraaɗo potnooɗo heɓde geɗal mum nde ɓe ngari salmin’de nde , mi mofanii heewɓe haa heddii yumma ma kono ine woodi ko padnoo mi , jooni hankadi mi arii e yahde ,
mbiɗo tottu ma ɗe capanɗe nay ujunere mbuuɗu nawanaa galle mon ,
so a yehii mbiyaa neene ma mi salminii mo , mi ñaagiima duwaawu e tee janngo so tawii Allah jaɓii ko min yahooɓe Laamorgo .
Malaaɗo wiyi : a jaaraama tigi , yo Allah ɓeydu barke , rokku ma sutura , moƴƴina battane ɗe , teddin’ ma haa ɓura ɗo .
Jooni noon waɗde mi yahat galle maɓɓe ,
jooɗnde alaa sabu haqiiga eɓe njogii heen haaju .
Ndeen Malaaɗo ari e neene mum , ɓe calmondiri haa saɗi joofi ,
neene makko naamndii wiyde : e Malaaɗo am hol_no nguurduɗon e hoɓɓe jamma e ñalawma ?.
Malaaɗo wiyi : emin mbaɗda heen tan neene ,
kadi aduna ko noon , neɗɗo alaa heen mbo yiɗaa areede ,
ko Dañal e waawan’de banndiraaɓe mum ɓuri tiiɗde ,
wonaa anndude fotde saɗi , ko jogaade e yarlitaade waawde waɗde nde tiiɗi ,
jooni nih yimɓe ustiima kadi so tawii Geno yamirii ko janngo Malal en njiɗi ruttaade laamorgo , ko kanko neli mi gaay , o wiyi ɗe capanɗe nay ujunere ko kanko rokku ma njagganaa mo ngaantu , cuuraa ayiiba .
Neene Muudo yiili hoyre , heɓɓitii wiyde : e miin Muudo dey ! mi anndaa ko njoɓat mi Malal Daado Pural .
Ko o waɗata ko fof haa hannde kadi ombo tampina hoyre makko , eskey so a hootii mbiyaa mo heewii haa ɓurtii ,
ko kanko e duwaawu ngonndi , kala nde o fini yo o wertu juuɗe makko e wiyde
aamiin ,
jamma e ñalawma ko mi neldoo duwaawu ,
ko Allah woni jiyoowo, joom yamiroore , jaɓoowo duwaawu ;
neene am mbiyaa joom galle ma jaaraama ,
aan noon ar hoot hankadi sabu debbo desaaɗo jeyaa ɓooyde nder wuro hay so tawii ko kanko yamiri ummo yah gila o heppaani ma , a anndaa so omo jogii e ma haaju .
Ko yaawi Malaaɗo haftii faytude galle mumen .
Nde o naatti galle , o habri Malal won’de yumma makko heɓii , kadi duwiima heen yo Allaah ɓeydu barke e dañal .
E hono ɓe ngoniri nde ñalawma gasi , kihiiɗe (kikiiɗe) dooki ,
Malal waɗi baraaɗi jeegom , ɓe noddi leegal , banndiraaɓe , sehilaaɓe e giƴiraaɓe yo ngar mbayniigu ,
e oon jamma ellee hay gooto heddaaki ,
hay yannge ɓurataa ɗoon heewde yimɓe , wuro ngo fu nootii , hiirde welnde feŋaa .
Ko ɗoon Wuldu noddi Malal ɗoon e dental he .
Ɓe njoñii yimɓe , ɓe teeldi kamɓe ɗiɗo ,
noon Wuldu wiyi : yontii aɗa ruttoo e tee ko suuɗii e ko feeñi hay dara heen en kaaldaani ,
aɗa anndi hannde Hoceere fof ko haala ma tan woni heen ,
heewɓe e maɓɓe nih miijotoo ko rokkitde ma lefol laamu bngol ,
e sahtu gooto min njeewtii caggal ma , mi haalanii wuro ngo ,
so a yiɗii ko jooni wonata , sabu so tawii ko aan heɓti ngol , wayata haa hannde ko miin jogii tawde ko en taaniraaɗo gooto , miin njaggir mi ko en gootum .
Malal heɓɓitii wiyi : Wuldu mi nanii haala ma , so a teskitiima e tuma nde mahat huɓeere am nde , mi neliino e ma won’de ko mi tiroowo tabalde so mi artii .
Ndeen nelal ngal ne roondinoo sabaabu haala ma ka , haqiiga mbiɗo yiɗnoo soko e o sahaa mbo ngonɗen , mbiɗo halji haajuuji ngoppaani mi ,
nder laamorgo to hay leegal mbiɗo fodanaa waɗeede hoyreejo , lanndaaji politik keewɗi ena nodda mi e tee ɗo mi suwaa tawo jooɗtaade kadi mi nattii miijaade lefol ngol hannde , wuro ngo noon eɓena potnda , ɓeya nana ndeeya mi ,
ko Allah anndi ko janngo addata , neɗɗo salotaako jeyal mum , kono e o sahaa lefol hay gooto mi fooɗondiraani , jogo haa njiyaa ko ittu ma heen .
Ɗoon ɗo Malal haaldata e makko naatni junngo e jayba mum yaltini ujunaaje sappo mbuuɗu rokki Wuldu coggu Mburu sukaaɓe mum subaka walla wallitoraade Nguura galle .
Ɗoon woni kisa Wuldu woni e yettude mo , ɓe njalti fayde hakkunde galle ngam jokkaade e yeewtere hiirde mbayniigu ngu .

Siyaara (Mawluud) Wuro Ceerno Duunde :

E oon jamma e no haala ardata , payka ena taƴee ,
haala mbelka e dillere mawnde haa kabaaru yalti won’de wuro Ceerno Duunde to Kaaƴe Pawe ine yuɓɓina siyyaara e tee ñalngu ngu ko ɓaawo janngo tan ,
noon kisa Malal wiyi : sellataa yaha tawa rewoyaani toon ,
e haala Malal holliti so weetii ɓe ndawantu sahre Ceerno Duunde haa siyyaara Ceerno ɓenna nde ɓe puɗɗoo yawtude laamorgo .
Ko e nder ndeen jooɗnde jammaagu , arnooɓe waynondirde e makko ɓe ɓeydii anndude ko Ceerno Duunde woni Ceerno makko e jaati .
Ko ɗoon haala Duunde ɓeydii mawnude e Sahre Hocceere , won heen nih boom ko ɗoon e jooɗnde he pelliti yahde to Siyyaara Ceerno Duunde kulɗo Allah , sabu ñaagoyaade duwaawu e jotondiral ñawndowal .
Ko ɗoon hoolaare waɗi ɗo Hocceere tawde Duunde ko ceerno Malal tan , hankadi ndeke alaa ɓurɗo Ceerno waawde ñaawndorgal .
Hanti nde yehi haa hiirde fuɗɗii naywude , eɓe leloroyoo gooto_gooto , ɓe ngoni e kisal e ndeenka Allah haa subaka ,
ɓe pini law , ɓe ɓadinaa kacitaari , suddiiɓe Malal e sukaaɓe mum fof e jooɗnde wootere .
Malal noddori sukaaɓe mum yiɗde waajaade e semmbin’de jaŋde maɓɓe .
O wiyi : sukaaɓe ɓe tiiɗnoɗee njanngee koy , ko jaŋde woni laawol ɗaɓɓirde ganndal , ko pinal e anndal (gannda) seerndi hakkunde yimɓe e jawdi ,
so mi yehii noon ma mi neldu on comci , paɗe , defte , kuɗi e kaalis ,
ɗoon tan Malal fiyi junngo e Jeyba yaltini ujunnaaje noogaas weeɗde Malaaɗo Geɗal sukaaɓe maɓɓe .
Malal wiyi : sukaaɓe ɓe ko njiɗɗon fof , oɗon mbaawi naamndaade gorgol mon , neene mon Malaaɗo ,
eywa yo Allah waɗ en e “Ngonka ”mum .
Malal e Dognoowo oto mum kaftii loosan’de Sahre ceerno Duunde .
Ko ɗo wonaa ɗo , Malal ine holla Buulel laawol ha ɓe naati e wuro ceerno Duunde .
Ndeen ɓe ngarii ha ɓe naati e galle he , almudɓe ɓe ndiiri payi e maɓɓe ,
ɓe calmondiri haa saɗi joofi ,
heen almuudu Sannda (sanɗa) mawɗo duɗal ngal wiyi : jiyaaɓe Allah hol_ko woni koyɗe mon , bisimilla ? .
Malal heɓɓitii wiyi : min ngari ko nootitaade e siyyaara ceerno , kono so min ndañii yiyde mo jooni emin njiɗi ! .
Sannda(sanɗa) o neli almudel noddoyde Ceerno .
Ndeen ɓe cooyniima Ceerno yaltii e huuɓeere mum he ,
tan Sannda mawɗo duɗal ngal biyeteeɗo Alfaa Njaac wulli “Jaaroore”daande dow welnde ;
o wiyi : Alhamdu lillaahi yaa rabbi kulli seyyin’! ,
Yettoode woodanii Allah joom baawɗe e dokke ma ! ,
Ko a annooKaaƴe Pawe , jikkeeji fu ena e ma ! ,
Kilifa Aada e Diine men woodaani nanndo ma ! ,
Kayyartu lilaahi ko kanko woni joom ma !
Nehdi e muñal sifaama e jikkuuji ma!
Juuulɓe kala nanii njaɓii , seedtaama e waktu ma ! ,
Ko a lampa e yonta ma ko Allaahu rokku ma ! .
Waɗde njuulaa e Nabiiyu kadi njetta Allah ma !
Ngati neemaaji fof ngarii ko Allaahu ɓamtu ma !...
Noon hawri kisa hankadi Ceerno e Malal en ine calmondira ,
o dartini daande .
Ɗoon e mbaydi salminaango , Ceerno wiyi : hii ! nanndu e mum walla ko kañum , ko Malal dey ellee so mi juumaani ! .
Malal moosi , heɓɓitii wiyi : ko miin tigi kay .
Ɓe maɓɓondiri , ɓe calmondiri haa juuti ,
almudɓe ɓe taam kaawaa maɓɓagol Ceerno e makko ngol ,
eɓe ƴeewa no Duunde teddiniriɓe e salminaango nih ,
ɓe njippinaa e suudu bismordu hoɓɓe galle o .
Hankadi almudɓe ɓe ne naamndondira mbete o koɗo kam ko Malal jimeteeɗo , kaaleteeɗo ñalɗi fof , jeyaaɗo Hocceere o ,
ko kanko alaa wonaa kanko eɓe njeddondira? .
Ceerno Duunde e Malal ndonki seertude nde tawnoo ɓe cuusondiraa kadi no feewi ,
ngam Ceerno wiyata e ɓernde mum kala ko dañi e martaba ko
Malal saabii ,
Malal kañum ne wiyata ko Ngalu mum eTeddungal fof ko fodoore duwaawu e golle ceerno .
Ko nih woni ɗoon e jooɗnde maɓɓe nde ,
Malal habri ceerno wiyde : ko hanki min nani siyyaara ma ine waɗee ,
e tee ko mi garnooɗo Mawluud cuuɗi amen Hocceere ,
hay o gonndiiɗo am ko sehel am Yeeso e Caggal , o wiyetee ko Buulel kadi ko kanko dognanta mi oto am ,
haajuuji am Laamorgo alaa heen ko o humpaa ,
min ñaagiima duwaawu sutura e udditaare minen ɗiɗo fu mbete Allah ene daɗnda min e seyɗaane ,
faloo seertinooɓe e bonnitooɓe hakkunde amen ,
ko hannde noon min njogornoo hootde laamorgo ,
kono tawde wonii aɗa waɗanee siyyaara ,
mbiɗo woni ɗo e saraaji he ne foti mi ara tawtoreede nguun ñalngu ,
mi hesɗitina duwaawu ngati kaalden ko nafata haade en mbayrondirii duuɓi keewɗi .
Ceerno wiyi Malal : ko goonga kaalɗaa kay , a jaaraama ɗo ko galle Allah , galle mon , aan e Buulel yo Allah weltin’ on yaa Nelaaɗo Bajjo Aminata , cuɓaaɗo e Annabaaɓe .
Malal fooɗi beelnol mum itti heen teemedere ujunere mbuuɗu waɗi e jungo Ceerno Duunde yo o wallitoro Mbaarudi arooɓe siyyaara .
Ɗoon Duunde moosi , jali kadi wiyi mo : yo Allah waɗ barke e ko heddii ko ,
Malal wiyi aamiin .
Ceerno noddi sukaaɓe mum ɗiɗo rewondirɓe sabu yiɗde hollondirde ɓeen e Malal .
Ɓiɗɗo mawɗo lomto makko o wiyetee ko Ngori Duunde ,
Dewɗo heen o wiyetee ko Aljumaa Duunde .
Ceerno wiyi : Malal so tawii mi yiyaaka janngo hoto Allah yaawnu e oon tuma ko Ngori e Aljuma ngonata lomtotooɓe mi , mbiɗo yiɗi mbaɗtaa e maɓɓe hakkille no feewi , nganndaa kadi ko ɓe njanngi ko , ɗuum waalaani e hoyre am so tawii mi haalii goonga ,
soko so tawii mbiɗo lutti wuurde , ɓe ngalaa yamiroore hannde , Ceerno jokki bagginaali mum haaldude e Malal .
Ndeen ɓe njeewtii ha ɓe ittondirii kumpa , Duunde aftii fooftoyaade nder suudu mum ,
ndeke almuudɓe makko ɓe ine ngonndi e Sannda jalniiɗo biyeteeɗo Fuura , jaawɗo tooñde , baawɗo fabbaade ,
e fotde hono o tolnii e njalniika , kala ɗo o jooɗii almuudɓe ɓe catoto mo ,
o fadi ha o anndi Ceerno naattoyii nder suudu ,
tan o noddi e almuudɓe he nayo ; Yero Jaara , Waagoo Yarna , Hammadi Saareedu e Baydi Wuddu .
Ɓeen ngari , o reggini ɓe haa takko ɓalal huɓeere Ceerno , ɗo sawndo falanteere (tolnorde) mum sabu feŋde ɗoon yeewtere ,
kono o fayndorii heen ko mallorde mbete Ceerno ena nanta ,
o wiyi ɓeen : so tawii ko waawde quraana e sariiya hay gooto Ceerno men fotaani soko yo o toppito en seeɗa kay tawde Allah waɗii omo heɓa kaalis ,
eɗen njogii caɗeele Daagooje , Leece e Mbajjuuji fu , jooni noon mbiɗo haalalna on gila e law koy mi fentanii Ceerno men jimol , pad mi ko tan ko ñalawma nde ndawduɗen e makko Falo mi yima toon .
Hammadi Saareedu heɓɓitii wiydi : ɗo kay wullu yimre ma keɗtoɗen , ƴeewen so e nde regii laawol .
Fuura jali , wiyi keɗtoɗee :
So Ceerno yiɗii baraaji e fan’din’de darjaaji !
Yo o toppito Baydaaji mbete omo suranee ayiibaaji !
Aɗa rokkee ujjunnaaje !
Aɗa loowa e nder jeybaaji !
Tiiɗno siiftor Almuudɓe Sanndaaji !
Jogiiɓe duɗal annduɓe darsaaji !
Hebbin’de Almuudɓe dey ne ɓeyda martabaaji !
Saka noon nde ɓe ngasni , ɓe ndeeni hisbaaji !
Kala kulɗo Allah yo rokku Baydaaji !
Walla min njima , min ndaroo e mbeddaaji ! .
Ndeen hanti o joofnii , tan Baydi Wuddu e Waagoo Yarna ndoori jaleeɗe...
Ndeke Ceerno woɗɗaano tolno falanteere mum kadi ena heɗtii jimol Fuura fof , ɗoon Ceerno yiili hoyre siiɓtii nder suudu mum , Ceerno wiyori e ɓernde mum so tawii ko “Goonga” Fuura ko Nduubaan , ko Borjoŋ , ko Cooloo soko noon ko o Almuudo pinɗo jiyoowo ;
hankadi jimol Fuura tunndi hakkille Duunde ,
leelaani kisa Duunde yalti tawtoyde Malalen .
Waktu fu wooda arɓe , seernɓe e almuudɓe nokkuuji goɗɗi ,
hay mawɓe tolnodiiɓe Duunde en gila e Maamuudu Baaba , Alfaa Paate , Ceerno Sammba Jaadina haa e Alfaa Kaaliidu en taam ngarii ,
e tee ɓeen ko annduɓe seedtaaɓe e nder Ngenndi he .
E no wayaa_woniri , ɓe mbismaa e galle he sanne ,
ɓe teddinaa kaaɗdi teddungal , Jaŋde welnde e Mawluud daaɗe belɗe haa nder jammaagu , sahtu nde ɓe ndartini daaɗe fof kadi Ceerno jannga Aayeeji , rokka duwaawu .
Ndeen hanti ɓe pinii subaka kadi ɓe ñalli e siyyaara he ,
haa hiiri Malal waynii Ceerno , ɓe kaftii fayde laamorgo ,
Buulel jaggi walaŋ mum , ɓe ndaaŋani nokku maɓɓe laamorgo ,
kamɓe tan ɗiɗo e oto maɓɓe ,
fotde hojomaaji capanɗe tati e portal yahdu hay gooto e maɓɓe haalaani hay daande wootere ,
oto o ne doga faa juuti Malal wiyi : Alhamdu lillaahi rabbil aalamiina .
Ɗoon tan Buulel wiyi : Malal yettu tigi Allah no feewi ,
sabu ko ndañɗaa e ñallunge men ko weeɓaani , a nootaama ,
a teddinaama e nder Hocceere e diiwaan mon fof ,
mawɓe e sukaaɓe konngol ko gootol , yimɓe falnde mon fu ne njiiɗ ma , miin e hoyre am ko mi seede , mi weltiima ngati mi anndii ko a joom faayiida , aɗa jogii geɗal e Hocceere ,
tee ɓe kolliima teddungal gila aɗa wuuri , faam koy a wonaa sara e fasɓe ma ,
kadi anndu manoore e yettude sabaabu ne rokka softin’de e semmbin’de baɗoowo fotde .
Malal heɓɓitii wiyi : a jaaraama mi nanii haala ma , aɗa suura ayiiba kala ko weñii e yitere ma to Hocceere ,
hankadi wuro ngo ko wuro ma , goɗngol hay so tawii wonaa jooni ,
so mi fellitoyii jaɓde ko ñohatee e maggo ko , en ngartidoytu e Hocceere .
Buulel heɓɓitii wiyi : hol_ko ñohatee e maggo ?.
Malal wiyi mo : Hocceerenaaɓe taam njiɗi hankadi ko mi heɓa lefol Joom wuro ngol , soko nde tawnoo ko banndiraaɗo am jogii ngol , e tee kadi leppi Laamu ɗi ina keewi caɗeele haa ɓurti , mbiɗo huli wiyde mbiɗo yiɗi laamaade wuro ngo ,
mbiɗo yananaa so mi haalii tan ɓe teetat ngol e juuɗe makko .
Kono welataa Jaagaraf Wuldu , ko goonga nih hay kanko e hoyre makko o hollitii kam won’de so mbiɗo faalaa fiileede hay sinno ko hannde ombo waawi woppitde laamu ngu , kono yooɗataa hakkunde jiiduɓe .
E wiyde makko , ko minen ndenndi , poti e maggol ,
soko fof ko haala dooɓaa ɗoon ngati ena waawi tawa o woni ko e ɓetde hakkille am ɗo tolnii ,
e haqiiqa addi kaan tan ko hulde hankadi ngol ɓoccitiima e juuɗe makko , tee mi humpitiima sanne hannde e nge ñallunge wuro Hocceere ngo nattii yiɗde laamu makko ngu .
Haalooɓe pulaar mbiyi : “Aduna wonaa lacciri kono ene
Laalndeede” ,
so o ronkii waawdude e yimɓe wuro ngo , sikke alaa hay kanko e hoyre makko ma o dogan’ am .
Sabu ndeen e jooni wonaaa gootum , so woniino ko mawɓe hanki , ngemmbaaɗo haa hoolii hoyre mum fof , forlat banndiraaɗo mum , ko ɗuum woni ko addata ngañgu janngo hakkunde enɗam ,
sabu jiidigal fotaani yeebeede , annduɓe mbiyi enɗam ko Galle ,
so a yawii Galle ha a yaltii ko geɗe ɗiɗi ,
alaa e sago a naattat e goɗɗo maa so a reentaaki mbaaloyaa boowal ,
woni so a elii banndiraaɗo ma tan , ko banndiraaɗo janano njogorɗaa dogan’de walla njoñoɗaa bannge ngontaa luurdaaɗo .
Buulel wiyi : Malal so laaɓii kay ko noon woori hoto heño kaɗaa hoyre ma wune , miin e hoyre am mi ejii e haala maɓɓe , mi nanii e bawɗi gaɓɓule yimɓe wuro ngo , heewɓe ne njaŋtoo aɗa haan’di e fiileede lefol ngol e tee a fiilete taw caɗeele ngalaa heen .
Ko nih woni eɓe njeewta e makka ,
oto o ina doga ha ɓe naatti wur laamorgo .
Malal wiyi : en ngartii dey hankadi .
Buulel wiyi : so en njottoyiima jooni galle , jooɗnde alaa ko nder wuro payat_mi ngam semtoyde moƴƴere Teddungal men
Sahre Hocceere .
Ndeen hanti ɓe ngartii e gural laamorgo ngal haa to nder galle maɓɓe ,
Buulel ina heppa ɗoon e ɗoon naatde e nder wuro laatoyaade hono gawlo Malal .
Alaa ko woni haala makko so wonaa ko feewti e njillu maɓɓe to Sahre Hocceere , ombo fiyoya bawɗi gaɓɓule ko o yiyi e ko o yiyaani Hocceere fof omo jaŋtoo .
Fotde no Buulel wayi horsin’de Malal ombo haala hay ko yettaaki doole Malal walla ko Malal waɗaani toon ,
ko wiyaa fu o wiya so tawii ko Malal alaa ko wonataa .
Ko haala makko ka nih rokki heewɓe cuusal e hoolaare jokkondirde e Malal .
Ko noon woori ombo soorii gural tan ha o yantiroyi nokku maɓɓe yeewtirde to Welma_ Kaalaa , ɗo ɓe piyata cokki e kala sahaa , sabu ɗoon ko dental makko ɓooyngal wonnoo hade makko anndondirde e Malal , kadi ɓeen mbayriino mo yiyde .
Ndeen ɓeen cooyniima Buulel tan , heen tato ; Bajjel , Soogi e Bayal ngoni e foɓɓude kelle mbiyi :
hayyoo Buulel joom payka arii , jooni dey laaɓa cer no njillu Malal yahrii Hocceere sabu “ko dahaaɗo waawi seedtaade njan’gu”, haade noon ko Buulel yahdunoo e makko alaa ko foti humpude en toon so Allah jaɓii .
Buulel ina laɓɓini yeeso , ina ñaantii wutte mbasaŋ keso daneejo , ndeen o yottiima ɗo maɓɓe , gooto e maɓɓe fof rokkondiri e makko junngo mbaydi salminaango .
Nde saɗi joofi , biyeteeɗo Gawdel o wiyi : aan kam Buulel mbete a alaano ɗo? .
Buule heɓɓitii wiyde mo : ee jam , a tinaano ko mi jahdunooɗo e musidɗo am Malal to wuro mumen Sahre Hocceere .
Gawdel heɓɓitii wiyde : aan dey Buulel hankadi a heɓii hakkunde wuro , haade wonii ko e Malal mbaɗtuɗaa yahdude haa wuro mumen , mbete a tolnodiima ɗoon e makko ? .
Bajjel , Soogi e Bayal keɓɓitii wiyde : hii ! hii ! aan dey Gawdel a alaa ɗo ,
hol_mbo anndaa e nder wuro laamorgo ngo hakkunde Buulel e Malal .
Ɗoon Buulel ɓami konngol wiyde : so tawii ko goonga dey , Allah jinnganii Malal , eskey ngel mo Geno faɓɓani !
Miin kay wonaa e nguurandam am tawo yiyde hono Malal , nde min naati Hocceere nde , seeɗa tan ngo fusa , a dañataa hay ɗo njaɓɓuɗaa fotde keewal jamaanu nde wonnoo ko o jeewnaaɗo toon.
Salminooɓe ko cente cente, tee ombo rokki toon dokke kala kaalnaaɗo wiyata ko fenaande , Malal furgaani seerenɓe , awluɓe , coolooji ,
banndiraaɓe e sehilaaɓe kay haala mumen yejjitaake , daande ko wootere ko Malal tan nanataa ,
so aɗa welaa , so aɗa mettaa , ko baawɗo waɗata ko, mo alaa wiyata ɗuum ko bonannde ,
Malal so naatnii junngo e jayba tan , ko yalti fof ko arsuku tottaaɗo ,
wuro ngo noon mi nanii ina ñohee ellee o rokkii ngo teemedere ngaari e miliyoŋ mbuuɗu ngam wallitoraade golle Jumaa .
Bayal heɓɓitii wiyi : aan Buulel ustu fenaande kadi ,
so o rokkii wuro miliyoŋ mbuuɗu cikkuɗaa ina yaltana mo , walla aan ngonduɗaa ko a anndaa ko woni miliyoŋ mbuuɗu .
Buulel wiyi : so tawii ko enen kaaldata , Malal nawii toon miliyoŋaaji sappo mbuuɗu walla nih boom ɓura .
Ɗoon kamɓe fof ɓe peɗɗitii jaleeɗe , ɓe njali haa ɓe leƴƴitii ...
Soogi nde tawnoo ko neɗɗo baawɗo haala wiyi : en potaani yeddude mo tawde hay gooto e men yahdaani e maɓɓe ,
Paamen ko dañɓe mbaɗata ko ena heewi Doole ,
so eɓe koota cuuɗi maɓɓe eɓe mbaawi nawtude ko ɓuri miliyoŋaaji noogaas mbuuɗu .
Gawdel wiyi : aan hankadi Buulel maafe ma leppii ɗo Malal hankadi .
Bajjel wiyi : hii ! so Geno rokkii neɗɗo yo o waɗ fotde , sabu jawdi so yettaani joom mum tan , ndi heewi ko yennude mo .
Nih woni nde tawnoo Buulel ko hono kaan tan yiɗi nan’de , omo ɓeyda payka makko , e wiyde : miin Buulel mi yiɗaano ummaade toon jooni ,
sinno ko sago am tawatnoo haa hannde min lelii ko Hocceere ,
tee kadi mi ɓeydana on heen ,
min ndewii wuro ceerno mawɗo ganndaaɗo , nootaaɗo hannde e leydi men ndi ,
hay so mi haalanaani on innde makko mbiɗo sikki oɗon nganndi Ceerno Duunde to Kaaƴe Pawe .
Soogi wiyi : on njehii toon ?.
Buulel wiyi : min njehii hawritoyde e siyaara makko (Mawluud) , kadi nde wonnoo ko o ceerno Malal ,
min keɓii toon duwaawu keeriiɗo sabu Malal e mbiɗo anndi nih Allah jaɓii ngati kuɗol Duunde memataa leydi .
Gawdel heɓɓitii wiyde : oon ceerno ko kulɗo Allah , laaɓaaɗo mbirniindi e jaabanaaɗo kuɗol .
Eɓe kaala ɓe njoofnaani haa Buulel wiyi ɓe : jooni dey mi salminii_on , hanti mbiɗo ruttoo galle sabu tawata ko Malal fuɗɗiima heppude mi ,
nde tawnoo o waɗataa ataaye so o yiyaani mi .
Soogi heɓɓitii wiyde : Buulel hoto bonnu yeewtere kay , lammin haa ɓooya , min kaaɓaani nde tawnoo haalaa ma ka ine weli heɗaade .
Buulel haftii wiyi ɓe : mi salminii on haa sahaa goɗɗo kadi mi ruttoo ɗo , mi addana on kabaruuji goɗɗi ɗi on meeɗaani anndude walla nan’de e Sahre Hocceere , iirten kadi bayraaɗi e gonndaaɗi Malal .
Hono hojom Buulel taaɓii , taaɓe laayɗe fayde galle tawtoyde Malal , Paate , Saalif , Hammadi e Demmba .
Saalif ƴuŋtii tan foti e makko wiyi : hee_hee Buulel mbiɗo miijo ma gila naane mbete aɗa daartana min seeɗa no Hocceere siforii , kono nde wonnoo laamorgo ko gural ma , so a naattii e maggo tan fawde e ma yiytere ina saɗti .
Buulel ina heppa ko naamndetee ɗiin kabaruuji ,
o wiyi : so goonga haaletee Hocceere ine weli haa nanndi e cuuɗi aljanna , kadi njahdu mi ko e jogiiɗo joom fotde baɗoowo ,
alaa fof ko waɗaaka , ko baraaɗi jamma e ñalawma ,
yantude e koɗli , ñaañooji , bawɗi , buubaaji e jeysiiji awluɓe ,
mi waawaa nih boom haaldude faayiida ɗi jammaaji e ñalawmaaji e nder Sahre Hocceere , eh wonaa ko njibinaa_mi ko ;
haalooɓe pulaar mbiyi “ɓooyi wuurde fu , ɓooya yiyde”.
Demmba wiyi : mbar a ƴamii toon dey mboomri walla diwo jontaaɗo ? .
Buulel jali haa herkiti , heɓɓitii wiyde : hii ! so mi ruttitiima Hocceere laawol goɗngol dey mi lanngat e Malal mbele omo dañana_mi toon lemmbel baɗɗo faayiida , hankadi mi wonta keyniraaɗo makko .
Malal wiyi : so Allah jaɓii hay so jooni so a yiɗii debbo ina newii toon .
Paate heɓɓitii : ko goonga Buulel ko sehil ma junngo ñaamo , soko Malal anndu so a rokkii mo debbo ko e hare mawnde seerndata on , sabu rewɓe hannde ɓe njiɗaa gorko keewɗo haala , eɗen nganndi Buulel ko joom bawɗi gaɓɓule , waawaa jooɗaade taw tunngaani bawɗi .
Huunde kala Buulel wiyata ko ine anndi , tee rewɓe hannde ko maa njiya tan walla memira juuɗe mumen , farkude ɓe e ñallunge he nattii weeɓde .
Buulel heɓɓitii wiyde : aan kam a hir maa ko a jawiiɗo_mi walla a yeewtat tan? .
Ɗoon Buulel seki wiyi : heɗo mi , haade tan ko noon mbiyɗaa , maa yimɓe fu noon ceedo e yeeso ma , mi daña debbo Hocceere , hay so tawii a welaaka , nganndaa ko mette njogori warde ma ,
so a wiyi aɗa hira mi .
Hammadi jali haa hooyni koyɗe wiyi : ko on sehilaaɓe dey ngonnoɗon .
Paate jaabtii : haa jooni kay ko min sehilaaɓe kono Buulel ine heewi haala ellee ñaama kaala_en .
Buulel wiyi : Paate aan muus_ma tan ko a surga tee a nanii mbiɗo girboo lemmbel , so a welaaka ɗuum , ummo rew e am jooni mi janngin’ ma aduna , aɗa yananaa mi heƴaani e ma ,
ɗo e kihiiɗe so a yiɗii mi wallu ma keɓaa debbo .
Demmba heɓɓitii wiyde : hay so tawii aɗa ndaartana mo debbo dey ,
fad haa mbaɗaa lemmbel (ɗiɗaɓel) , so wonaa ɗuum o hollete walabo ngati on potii .
Ɗoon eɓe ngoni e yeewtere maɓɓe faa Demmba ummii fayde nder suudu addoyde ɓataake Malal winndanoo ,
Demmba wiyi : Malal jaggu ɓataake ma , won gannduɗo ɗo caggal ma nde njahɗon Hocceere nde .
Ndeen Malal udditii janngude ɓataake mum ,
o tawi ko gooto e mawɓe lanndaaji politik wuro ngo njiɗi jotondirde e makko , sabu hanti Malal roondiima faayiida mawɗo , gooto kala ina hatojini jokkondirde e makko .
Ndeen o gasnii janngude ɓataake makko tan , o wiyi Buulel tiiɗno ar ɗoftu_am nder wuro mbiɗo jogii toon haaju tiiɗɗo ,
ɓe njoli Buulel heedi e walaŋ fayde nder wuro .
Buulel wiyi : hoto njahaten ?.
Malal wiyi : hoto ngoɗɗoyen nih , kaaɗen tan ɗo Otel “Weli_ngaraa ”ɗo .
Ɓe tiindii toon ha ɓe njettii , ɓe naatiri bannge ñaamirde Otel ngel (restaurant) , sarwooɓe ɓe calmondiri e maɓɓe kadi naamndorii hol_ko Malal en paalaa ?
Malal wiyi ɓe : ndokkee min njaram ɓuuɓɗam mbelɗam .
Ɓe kuufnaa njaram maɓɓe ,
ɗoon tan Malal fuɗɗii wiyde : Buulel njiɗmi ko njeewten “Goonga” ,
eɓe njardira seesa ɓuuɓɗam maɓɓe haa juuti ,
Malal ɓami konngol wiyde : so a yiyi mbiɗo yiɗa teel_en ɗo ko mbete aɗa rokka_mi fehre moƴƴere ngati ko adii yahdu men Hocceere , Jaagorɗe lanndaaji politik wuro ngo heewɓe ngarii e am mbete mbiɗo wonnda e mumen lanndaaji ,heewɓe e maɓɓe nih mbiyi hay ardaade leeɗe mbiɗo waawi dañde so tawii mi arii e mumen ,
jooni kadi ko ngartuɗen ko mi tawtii ɗo ɓataake ummoraade e
“Jaagorgal”koɗdiiɗo men Dipitee o , oon ko e hoyreejo leydi ndi wonndi lannda politik , o wiyi so tawii mi jaɓanii_ɓe konngol , hankadi bone duwaañ e meeri leydi ndi Allah daɗndii en heen .
Buulel tappi mo kellel gaajaare fotde e mum weltaade , wiyi mo sinno ko sago dey ko depitee lannda politik mawɗo leydi ndi ndokkataa hoyre ma ,
sabu ko oon lannda ɓuri waɗde faayiida e kala jaɓnooɗo wondude e maɓɓe nimsaani .
Malal wiyi : waɗde mi jooɗoo , jooɗnde makko mi fada ha o nela e am walla haa nde kawru mi e makko ngam sahaa emin keewi salmondirde e laawol galle men so o jippiima , mi waɗat fehre mi rokka mo “Aadi” min ndennda jooɗnde .
Ko noon kisa ɗoon e Hotel “ Weli_ngaraa he” ɓe ndokkondiri miijo ko fayti e ngonka jokkondire Malal . Ndeen hanti ɓe ngasnii yarde e yeewtude , gooto e Sarwooɓe ñaamirde Weli_ngaraa he addi ñorgel baɗngel ɗereewel ena winndaa heen (3000) ujunnaaje tati mbuuɗu coggu njaram maɓɓe ,
Malal yoɓi , ɓe kaftii hootde galle maɓɓe , eɓe ngoni e laawol hankadi Buulel ena dogna tan haa mawɗo biyeteeɗo Eli sammba Maamuudu to Hocceere nodi Malal telefon (noddirgel),
ndeen Malal nootiima .
Oon wiyi : Malal mbete ko jam woni e ma ! ,
ko miin baaba ma Eli haalata , aɗa anndi ɗi duuɓi fu mi wonaano e leydi he , tee ɗanniyanke ko ladde tan ɓuri jeyeede , ɗuum waɗi minen ko toon hanti min nganndi , waɗii noon balɗe tati ko ngartu mi ,
mi yiyi huuɓeere ma , so tawii neɗɗo haaldii Allah e nde mahii , a wuurtinii galle tigi ,
to leydi min ngonnoo ndi hay dara min koccataa e kabaruuji mon ,
mi meeɗaa tin’de a darnii huɓeere waɗnde faayiida hono nih , banndiraaɓe hocceere kala kaalanii kam nafoore ma e wuro ngo ,
tiiɗno jokku gollal ƴeewtoɗaa no hanki waynoo ,
so gumɗo wumtii yo o anndu ko gite nafata ,tawde kay ko a baasɗo ngonnoɗaa e Allah waɗii a dañii ; hii ! aɗa foti dey anndude ko dañal nafata .
Ndeen Eli joofnii konngol , Malal weltii heen jaabtii wiyde : baaba Eli tawde Allah artirii ma hankadi min malaama ,
Allah jaaraama , emin njeewnuno ma haa fakiti baaba Eli ,
yo Allah juutnu balɗe ma , haala ma ena waɗi nafoore ,
haa sahaa goɗɗo so Geno jaɓii mi noddu ma ,
ɗoon ɓe taƴondiri.
Buulel wiyi : Malal hol_mbo kaaldatnoɗa ?
Malal jaabtii : ko baaba amen ɓooyɗo ladde arti e ɗe balɗe to Hocceere , ko e makko kaaldatnoo_mi .
Buulel wiyi : mi sikkuno ko e yimɓe Lanndaaji politik ɓe !
Malal moosi : wiyi ɓeen nde ngari fu a tinat ngati ko enen ndenndi koye men….

suite_woɗnde ne ara

M.A.NG.M.W.1997 POG


MALAL
Oeuvre biographique,un pauvre fatiguant
devenu si riche à derniére la periode de sa vie.
_ Cependant des longs momments pour traverser toutes les dificultés de la vie humaine ,
Malal un poligamme trés obligé par les conseils mustiques de Duunde ( son marabout) a réussi des valeurs réspectieusements miraclés et une forte orientation vers son avenir.
Malal Daado Pural comme dit l’auteur dans ce livre .
Il était dans la souffrance durant toute la moitié de sa vie,
Jusqu’à 40ans Malal n’avait absolument rien pour faire vivre son foyer ,
Mais grâce à l’aide financière de Njenngudi son plus grand ami qu’il a pu supporter pendant plusieurs années avant la mort de ce dernier.
Malal est enfin devenu le célébre et intime homme dans son village de Hothiéré,
mari de trois femmes, pére de dix enfants,diamentaire et milliardaire commenté par un écrivain et poéte de la langue peule né le 3/9/70 à Dioudé Diabé,
le nommé ABDOULAYE KEKE NGUETT dit ABDOULAYE YAYA NGUETT.
que même Malal a pu supporter plusieurs années avant la mort de ce dernier.
Malal est enfin devenu le célébre et intime homme dans son village de Hothiéré,
mari de trois femmes, pére de dix enfants,diamentaire et milliardaire commenté par un écrivain et poéte de la langue peule né le 3/9/70 à Dioudé Diabé, le nommé ABDOULAYE KEKE NGUETT dit ABDOULAYE YAYA NGUETT.

Ƴeewee kadi mawɗo men Yero Dooro Diallo ko seedtii e deftere NDE ,
Yeettoode woodanii Allah , ko weltaare mawnde sabu weltanaade o sagata , suka e duuɓi soko mawɗo e hakkille .
Hannde miin Yero Dooro Jallo , kono tawde Nguet yamirii yo mi innito haa laaɓa , mi anndina yimɓe jokkondiral amen wonaa tan hannde sabu deftere makko nde .
Nget seeraani e arde galle am Geeƴiwaay ngam diinondiral jaɓɓal mum e renndo men PULAAGU .
Ko miin Yero Dooro Maamuudu Paate walla Dooro Wuuri Sammba Abdullaay to Lummbal Sammba Abdul ,
hono nganndir mi fetelaaji nay ɓurɗi e nder Ferlo : Jimmenaaɓe , Demmburunaaɓe , Naykinaaɓe e Teenkinaaɓe ko noon nganndir mi Nget .
Hankadi noon so tawii min leliima walla mawɓe leñol ngol njiyaaka janngo , hanti kay kuli_huli nattii , eɗen mbaawi deeƴnude ɓerɗe , ɗaanoɗen sabu en paamii tigi ronooɓe ne ngoodi ,
Pulaagu haaytii maayde ,
mi jooɗodiima e kumpitiiɗo , jogiiɗo ngoƴa leñol ngol ,
o hollitii hay defte makko goɗɗe , o joofiima heen ko ɓurɗen yiɗde so sellin’de binndol .
Nget ne nawdi fannuuji keewɗi ko mi yiyaani e heewɓe nde tawnoo Ɗemɗe men Afiriknaaje njettaaki tawo e tolnooji Ɗemɗe mawɗe janngeteeɗe kuutorteeɗe e Aduna ɗe ,
heewɓe njiyaani naafoore majji , kanko noon o wiyani hono fotanta mo tawde alaa joɓdi (kaalis) .
Nget jaɓii e tee hollitii leñol foti jogaade tan ko
fellitɓe , sirŋiniiɓe e yarlitiiɓe .
So tawii o dañii artude e Senegaal kadi en muulii miijo makko ,
ko ɓamtaare mawnde ndañat en heen ,
ngel cukalel mbo Juude Jaaɓi ko e mawɓe e diisneteeɓe leñol ngol o jeyetee so laamɗo men jaɓii .
Malal noon ena sifii ko heewi e tee won’de Malal weeɓaani ,
sabu Malal haalii Dañal , Baasa le hoddirooji fawre Geno ,
alaa ko jommbaani e Aadee so tawii kay omo e Aduna ,
so en paamii Malal maa dañɗo reento kono maa baasɗo anndu tooseeki Aduna .
Nde woppaani Diine , Aada , Laamu , Dewle e goɗɗum nder mayre ,
eɗen mbiya tan yo nguet jokku golle .

On njaaraama .
Felo Njanngu e Nguurndam Binnduɗo :

Nget Abdullaay Yaayaa jibinaa ko ñalnde 3 Siilto (Septaamburu) 1970 (3/9/70 ) to Juude Jeeri Falnde Baabaaɓe Looti , e Diiwaan Baraknaa e nder Ndenndaandi Islaamiyankoori Muritani RIM), caggal njanngu makko leslesu ɗoon e Juude Jeeri ɗo mbootu makko daasaa .
E hitaande 1985 o ɗannii Nuwaasoot wuro laamorgo
politikyankeewo leydi Muritani ngam jokkoyde njanngu makko .
Nget naatii e duɗal hakkundeewal biyeteengal Elmunaa e nder wuro laamorgo .
Nde fitina koɗdigal keerol jibinaa hakkunde leyɗeele Muritani e Senegaal , ɓaleeɓe haa teeŋti e haalpulaar en muritaniyaagal mumen yeddaa kadi taccinaa maayo fayde Senegaal ko e ngoon waraango o jeyanoo , ndeen Geno addii mo Ndaakaaru o felliti winnditaade e duɗal njanngu hakkundeewal biyeteengal CES 3 to legal Geeƴawaay . Kanko fof e won’de mooliiɗo (refugier politique) omo jokki nebbisaade ko kewi to bannge maayo rewo Muritani , Nget seeraani e jokkondirde e ngenndiyankeeɓe wiɗtiyankeeɓe leñol ngol nde tawnoo ko e maɓɓe o renndi miijo , Kono Nget Abdullaay Yaayaa fuɗɗii pellugol jihaadi ɗemngal mum neeniwal Pulaar
walla Fulfulde ko gila nih boom cuuɗi maɓɓe Juude Jeeri .
Nde ronkanoo yo ɓaleeɓe ndokke haqqe mumen politik e nder leydi Muritani haa timma e hitaande 1992 o wakkii beelnol makko o fayde Libreville wuro laamorgo leydi Gabon hade makko ɓennude Poor_santi wuro laamorgo fagguduyankeewo leydi Gabon , Nget wonti hankadi ɗanniyanke hakkunde leyɗeele .
Nget Abdullaay Yaayaa kañum fof e wonde ɗanniyanke walla uujiyanke garɗo laartude ko ina faaboroo ɓesngu mum woppaaɓe cuuɗi , o fellii kadi jihaadiiji goɗɗi pulaagu so jeyeede e pelle renndoyankooje keewɗe ɗo e Gabon leydi ndi o wuuri ndi tawi payndaale mumen ko ɓamtude Pulaagu e fotde makko won’de kattante leñol ngol e ngoƴaaji mum nde Allah naatni mo ɗo e Port-Gentil wuro laamorgo fagguduyankeewo leydi ndi, o heɓiino kanko e wallidiiɓe makko hettude Jaayɗe Pulaar paayodinɗe ina jeyaa e majje: Oolel (Echos), Tiinde (Lumiere) e Aduna (Monde).
Ko wonaa ɗuum ko Nget Abdullaahi Yaayaa wallifiima gerngal coñce pulaar paayodinɗe ko ina tolnoo e teemedere yimre pulaar tawa jiydaa e defte binndaaɗe ɗe cuwaa tawo muuleede .
Eɗen mbaawi sifaade heen deftere makko ɓurnde ɓadaade muuleede nde hono Nguurndam Malal , Celluka pulaar e Dabiyaagal .

Noddirde telefon Gabon:(00241)05238590/050337617/07529409
Email/Wakannde ɓatakeeji:nguett.pulaagu@yahoo.fr

Version du 9 mai 2024 à 01:32

Portail de la
Société
Il y a actuellement 145 172 articles liés à ce sujet. dont 85 articles de qualité et 128 bons articles

La société humaine est associée aux cultures de l'espèce humaine (homo sapiens) dans la biosphère. Reconnue dans le phylum des espèces, la socialisation humaine, avec l'habitat, est en rapport avec le grégarisme relatif naturel de l'espèce. La société humaine s'adapte, globalement, à l'environnement biophysique et humain local. Elle et sa nature culturelle participent à la diffusion des connaissances, des sciences, des techniques et de la compréhension des rôles écologiques des individus composants l'espèce. Elle s'occupe de la gestion des savoirs dans l'administration des sociétés de citoyens.

La société civile est le domaine de la vie civique et sociale humaine. Organisée, volontaire, largement autosuffisante et autonome dans l'État, la société civile est une société de droit. Une élection est un des événements principaux où la société civile se trouve mobilisée, notamment à travers l'éducation de l'électorat.

La société civile est avant tout la totalité des citoyens d'une commune, d'une région, d'un État-nation ou – maintenant, pour la France, en particulier – de l'Union européenne. Toutefois, dans la pratique, ceux-ci n'agissent pas forcément individuellement, mais souvent dans le cadre associatif. Une telle association peut être considérée représentative à condition qu'elle ait été constituée sur la base de la volonté et des propres intérêts des citoyens s'étant déclarés formellement et juridiquement ses membres.



Lumière sur…
Groupe d'adolescents.
Groupe d'adolescents.

La psychologie de l'adolescent, discipline apparentée à la psychologie de l'enfant, a pour objet d'étude les processus de pensée et des comportements de l'adolescent, son développement psychologique et ses problèmes éventuels.

Avec l'entrée dans la puberté, les changements physiques, comme la maturation des organes sexuels, la poussée de croissance et la maturation du cerveau, accompagnent des changements cognitifs, affectifs et sociaux. L'adolescent développe sa capacité à penser de façon abstraite et raisonner de manière plus efficace et scientifique. Il développe son jugement moral. Les relations avec les pairs prennent une grande importance, accompagnant une indépendance accrue vis-à-vis des parents, et les premières relations amoureuses et expériences sexuelles. L'adolescence est une période de recherche d'identité et de choix d'orientation. La discipline étudie ces changements dans une perspective développementale.

La psychologie de l'adolescence a également pour objet l'étude des comportements à risque et des moyens mis en place pour les prévenir ou les réduire comme la consommation de toxiques (tabagisme, alcool, drogues) ou des relations sexuelles non protégées. La principale cause de mortalité des adolescents dans le monde est l'accident de la route puis viennent d'autres causes d'origine sociales et comportementales dites évitables, c'est pourquoi la prise de risque est si importante à comprendre et prévenir chez l'adolescent.

Elle s'intéresse à la santé et aux comportements liés à la santé, tels que le sommeil ou les comportements alimentaires, ainsi qu'aux pathologies mentales affectant l'adolescent. La dépression chez l'adolescent est particulièrement prévalente et le suicide constitue une des principales causes de mortalité chez les adolescents.

L'étude psychologique de l'adolescent est pluridisciplinaire et engage en particulier, mais pas seulement, les neurosciences, la psychosociologie et la psychologie du développement. La recherche prend place également dans des disciplines connexes, comme la pédiatrie, la pédopsychiatrie et les autres sciences humaines et sociales.

Autres articles sélectionnés au sein du portail Société

Sélection d'images
Paysan travaillant dans une rizière


... voir la sélection Société

Sélection d'images 2
John Ford à côté de l'un de ses oscars, 1946.
Tableau général

Société
Liste en rapport avec la société
Société par pays
Académie
Affaires sociales
Aide humanitaire
Alimentation
Armée et société
Art
Société dans l'art et la culture
Biosociologie
Citoyenneté
Civilisation
Communication
Compétition
Culture
Dénomination d'un groupe de personnes
Disparition
Distinction
Économie
Éducation
Environnement
État
Événement
Folie
Handicap
Hébergement
Immigration
Innovation sociale
Loisir
Luxe
Magazine de société
Médias
Mouvement social
Nationalité
Organisation
Organisation sociale
Pacifisme
Pensée sociale
Personne
Politique
Problème social
Religion
Risque
Risque majeur
Santé
Science et société
Sciences humaines et sociales
Sécurité
Sexe (humain)
Société de l'information
Spiritualité
Sport
Travail
Vie quotidienne
Wikipédia:ébauche société
Portails de la thématique société

Alimentation et gastronomie

Un champ de blé
Un champ de blé

Anthropologie et groupes sociaux

Droit

Économie

Éducation

Langues

Médias

Philosophie

Sécurité

Sociologie

[modifier]
Ce document provient de « https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Portail:Société&oldid=214946240 ».